• lotinchaga
• +
• -
• |

Билиб туриб ўз отасидан тонган кишининг иймони қандай бўлишининг баёни

2680 марта кўрилган

(23) بَابُ بَيَانِ خِصَالِ الْمُنَافِقِ

37 - حَدِيثُ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَمْرٍو أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُنَافِقًا خَالِصًا، وَمَنْ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْهُنَّ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنَ النِّفَاقِ حَتَّى يَدَعَهَا: إِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ، وَإِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا عَاهَدَ غَدَرَ، وَإِذَا خَاصَمَ فَجَرَ.
أخرجه البخاري في: 2 كتاب الإيمان: 24 باب علامة المنافق.

23-боб. Мунофиқнинг сифатлари баёни

37. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Кимда (қуйидаги) тўрт нарса бўлса, ҳақиқий мунофиқ бўлади, кимда шулардан бир сифат бўлса, унда – токи ўшани тарк этмагунича – нифоқдан бир сифат бор бўлади: омонат қўйилса хиёнат қилади, гапирса ёлғон гапиради, аҳд (ваъда) берса унга вафо қилмайди, (бошқалар билан) хусуматлашса (талашиб-тортишса) фужурга ўтади (ҳақдан юз ўгириб, ботил ва ноҳақ гапларни гапира бошлайди)», дедилар».

Бухорий (34), Муслим (58/114).

38 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: آيَةَ الْمُنَافِقِ ثَلَاثٌ: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ، وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ.
أخرجه البخاري في: 2 كتاب الإيمان: 24 باب علامة المنافق.

38. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Мунофиқнинг белгиси учта: гапирса ёлғон гапиради; ваъда берса устидан чиқмайди, омонат қўйилса хиёнат қилади», дедилар».

Бухорий (33), Муслим (59/115).

(24) بَابُ بَيَانِ حَالِ إِيمَانِ مَنْ قَالَ لِأَخِيهِ الْمُسْلِمِ يَا كَافِرُ

39 - حَدِيثُ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: أَيُّمَا رَجُلٍ قَالَ لِأَخِيهِ يَا كَافِرُ فَقَدْ بَاءَ بِهَا أَحَدُهُمَا.
أخرجه البخاري في: 78 كتاب الأدب: 73 باب من كفر أخاه بغير تأويل.

24-боб. Биродарига «Эй кофир», деб айтган кишининг иймони қандай бўлишининг баёни

39. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Қайси мусулмон одам ўз (дин) биродарига «Эй кофир», деб айтадиган бўлса, ўша билан улардан бири кофир бўлади», дедилар».[1]

Бухорий (6104), Муслим (60/119).

(25) بَابُ بَيَانِ حَالِ إِيمَانِ مَنْ رَغِبَ عَنْ أَبِيهِ وَهُوَ يَعْلَمُ

40 - حَدِيثُ أَبِي ذَرٍّ رضي الله عنه أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: لَيْسَ مِنْ رَجُلٍ ادَّعَى لِغَيْرِ أَبِيهِ وَهُوَ يَعْلَمُهُ إِلاَّ كَفَرَ، وَمَنِ ادَّعَى قَوْمًا لَيْسَ لَهُ فِيهِمْ نَسَبٌ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ.
أخرجه البخاري في: 61 كتاب المناقب: 5 باب حدثنا أبو معمر.

25-боб. Билиб туриб ўз отасидан тонган кишининг иймони қандай бўлишининг баёни

40. Абу Зар розияллоҳ анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деяётганларини эшитган экан: «Билиб туриб ўз отасидан бошқасини («Шу менинг отам», деб) даъво қилган киши кофир бўлади. Ким ўзини насаби(га алоқаси) бўлмаган бир қавмданман деб даъво қилса, ўзига дўзахдан жой тайёрлайверсин».[2]

Бухорий (3508), Муслим (61/121).

41 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: لَا تَرْغَبُوا عَنْ آبَائِكِمْ فَمَنْ رَغِبَ عَنْ أَبِيهِ فَهُوَ كُفْرٌ.
أخرجه البخاري في: 85 كتاب الفرائض: 29 باب من ادعى إلى غير أبيه.

41. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Оталарингиздан («Бу менинг отам эмас», деб) тонманглар. Ким ўз отасидан тонадиган бўлса, у куфрдир (куфр ишни қилибди)», дедилар».

Бухорий (6768), Муслим (62/122).

42 - حَدِيثُ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ وَأَبِي بَكْرَةَ قَالَ سَعْدٌ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: مَنِ ادَّعَى إِلَى غَيْرِ أَبِيهِ وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّهُ غَيْرُ أَبِيهِ فَالْجَنَّةُ عَلَيْهِ حَرامٌ فَذُكِرَ َلِأَبِي بَكْرَةَ فَقَالَ: وَأَنا سَمِعَتْهُ أُذُنَايَ وَوَعَاهُ قَلْبِي مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ.
أخرجه البخاري في: 85 كتاب الفرائض: 29 باب من ادعى إلى غير أبيه.

42. Саъд ибн Абу Ваққос ва Абу Бакра розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадис. Саъд розияллоҳу анҳу айтади: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деяётганларини эшитганман: «Ким бир кишини – у отаси эмаслигини билиб туриб – отаси эканлигини даъво қилса, Жаннат унга ҳаромдир».[3]

Бу ҳадис Абу Бакра розияллоҳу анҳуга зикр қилинганида у киши: «Буни (бу ҳадисни) Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан икки қулоғим эшитиб, қалбим ёдлаб олган», деб жавоб берди.

Бухорий (6766, 6767), Муслим (63/123, 124).

(26) بَابُ بَيَانِ قَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ وَقِتَالُهُ كُفْرٌ

43 - حَدِيثُ عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعودٍ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ وَقِتَالُهُ كُفْرٌ
أخرجه البخاري في: كتاب الإيمان: 36 باب خوف المؤمن من أن يحبط عمله وهو لا يشعر

26-боб. Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг «Мусулмонни сўкиш фосиқлик, уни ўлдириш эса куфрдир», деган сўзларининг баёни

43. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Мусулмонни сўкиш фосиқлик, уни ўлдириш эса куфрдир», дедилар».[4]

Бухорий (48), Муслим (64/125).

(27) بَابُ لَا تَرْجِعُوا بَعْدِي كُفَّارًا يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ

44 - حَدِيثُ جَرِيرٍ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لَهُ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ: اسْتَنْصِتِ النَّاسَ، فَقَالَ: لَا تَرْجِعُوا بَعْدِي كُفَّارًا يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ.
أخرجه البخاري في: 3 كتاب العلم: 43 باب الإنصات للعلماء.

27-боб. Мендан кейин бирингиз бошқангизнинг бўйнига (қилич) урадиган кофирлардан бўлиб кетманглар

44. Жарир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳажжатул-Вадоъда (Видолашув ҳажида) у кишига «Одамларга айт қулоқ солсинлар», деб буюрдилар. Сўнг: «Мендан кейин бирингиз бошқангизнинг бўйнига (қилич) урадиган кофирлар бўлиб кетманглар», деб айтдилар».[5]

Бухорий (121), Муслим (65/127).

45 - حَدِيثُ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: وَيْلَكُمْ أَوْ وَيْحَكُمْ، لَا تَرْجِعُوا بَعْدِي كُفَّارًا يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ.
أخرجه البخاري في: 78 كتاب الأدب: 95 باب ما جاء في قول الرجل ويلك.

45. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Сизларга вайл бўлсин» ёки «Ҳолингизга вой бўлсин.[6] Мендан кейин бирингиз бошқангизнинг бўйнига қилич урадиган кофирлар бўлиб кетманглар», дедилар».

Бухорий (6166), Муслим (66/129).

(30) بَابُ بَيَانِ كُفْرِ مَنْ قَالَ مُطِرْنَا بِالنَّوْءِ

46 - حَدِيثُ زَيْدِ بْنِ خَالِدٍ الْجُهَنِيِّ قَالَ: صَلَّى لَنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَلاةَ الصُّبْحِ بِالحُدَيْبِيَةِ عَلَى إِثْرِ سَمَاءٍ كَانَتْ مِنَ اللَّيْلَةِ، فَلَمَّا انْصَرَفَ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ فَقَالَ: هَلْ تَدْرُونَ مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ: أَصْبَحَ مِنْ عِبَادِي مُؤْمِنٌ بِيَ وَكَافِرٌ، فَأَمَّا مَنْ قَالَ مُطِرْنَا بِفَضْلِ اللهِ وَرَحْمَتِهِ فَذَلِكَ مُؤْمِنٌ بِيَ وَكَافِرٌ بِالْكَوْكَبِ وَأَمَّا مَنْ قَالَ مُطِرْنَا بِنَوْءِ كَذَا وَكَذَا فَذَلِكَ كَافِرٌ بِيَ وَمُؤْمِنٌ بِالْكَوْكَبِ.
أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 156 باب يستقبل الإمام الناس إذا سلّم.

30-боб. «Фалон юлдуз сабабли бизга ёмғир ёғди», деган кишининг куфри ҳақида

46. Зайд ибн Холид Ал-Жуҳаний розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга Ҳудайбияда бомдод намозини ўқиб бердилар. Ўша кеча ёмғир ёққан эди. Намозни ўқиб бўлгач, одамларга юзландилар-да: «Раббингиз нима деганини биласизларми?» – деб сўрадилар. «Аллоҳ ва Расули билувчироқ», деб жавоб беришди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Раббингиз: «Бандаларимдан менга иймон келтириб ва кофир бўлиб тонг оттирганлар бор. Ким: «Аллоҳнинг фазли ва раҳмати билан бизга ёмғир ёғди», деган бўлса, ана ўша менга иймон келтирган, (ёмғир ёғдиради деб эътиқод қилинадиган) юлдузга кофир бўлгандир. Аммо, кимки «Фалон-фалон юлдуз сабабли бизга ёмғир ёғди» деган бўлса, ана ўша киши менга куфр келтириб, юлдузга иймон келтиргандир», деди».[7]

Бухорий (846), Муслим (71/135).

(31) بَابُ الدَّلِيلِ عَلَى أَنَّ حُبَّ الْأَنْصَارِ مِنَ الْإِيمَانِ

47 - حَدِيثُ أَنَسٍ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: آيَةُ الْإيمَانِ حُبُّ الأَنْصَارِ، وَآيَةُ النِّفَاقِ بُغْضُ الأَنْصَارِ.
أخرجه البخاري في: كتاب الإيمان: 10 باب علامة الإيمان حب الأنصار.

31-боб. Ансорларни яхши кўриш иймондан эканлигига далил

47. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Иймоннинг аломати ансорларни яхши кўриш, нифоқнинг (мунофиқликнинг) аломати эса ансорларни ёмон кўришдир», дедилар».

Бухорий (17), Муслим (74/140).

48 - حَدِيثُ الْبَرَاءِ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: الْأَنْصَارُ لَا يُحِبُّهُمْ إِلاَّ مُؤْمِنٌ، وَلَا يُبْغِضُهُمْ إِلاَّ مُنَافِقٌ، فَمَنْ أَحَبَّهُمْ أَحَبَّهُ اللهُ، وَمَنْ أَبْغَضَهُمْ أَبْغَضَهُ اللهُ.
أخرجه البخاري في: 63 كتاب مناقب الأنصار: 4 باب حب الأنصار.

48. Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ансорларни фақат мўмин киши яхши кўради ва фақат мунофиққина уларни ёмон кўради. Ким уларни яхши кўрса, Аллоҳ ҳам уни яхши кўради. Ким уларни ёмон кўрса, Аллоҳ ҳам уни ёмон кўради», дедилар».

Бухорий (3783), Муслим (75/141).

(32) بَابُ بَيَانِ نُقْصَانِ الْإِيمَانِ بِنَقْصِ الطَّاعَاتِ

49 - حَدِيثُ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي أَضْحًى أَوْ فِطْرٍ إِلَى الْمُصَلَّى فَمَرَّ عَلَى النِّسَاءِ فَقَالَ: يَا مَعْشَرَ النِّسَاءِ تَصَدَّقْنَ فَإِنِّي أُرِيتُكُنَّ أَكْثَرَ أَهْلِ النَّارِ فَقُلْنَ: وَبِمَ يَا رَسُولَ اللهِ قَالَ: تُكْثِرْنَ اللَّعْنَ وَتَكْفُرْنَ الْعَشِيرَ، مَا رَأَيْتُ مِنْ نَاقِصَاتِ عَقْلٍ وَدينٍ أَذْهَبَ لِلُبِّ الرَّجُلِ الْحَازِمِ مِنْ إِحْدَاكُنَّ قُلْنَ: وَمَا نُقْصَانُ دِينِنَا وَعَقْلِنَا يَا رَسُولَ اللهِ قَالَ: أَلَيْسَ شَهَادَةُ الْمَرْأَةِ مِثْلَ نِصْفِ شَهَادَةِ الرَّجُلِ قُلْنَ: بَلَى، قَالَ: فَذَلِكَ مِنْ نُقْصَانِ عَقْلِهَا، أَلَيْسَ إِذَا حَاضَتْ لَمْ تُصَلِّ وَلَمْ تَصُمْ قُلْنَ: بَلَى، قَالَ: فَذَلِكَ مِنْ نُقْصَانِ دِينِهَا.
أخرجه البخاري في: كتاب الحيض: 6 باب ترك الحائض الصوم.

32-боб. Тоат-ибодатлар камайиши туфайли иймоннинг (диннинг) ноқис бўлиши баёни

49. Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Азҳо (Қурбон ҳайити) ёки Фитр (Рамазон ҳайити) куни (Мадина ташқарисидаги) намозгоҳга чиқдилар ва аёлларнинг олдиларидан ўтаётиб: «Эй аёллар жамоаси, (молингиздан) садақа қилинглар, чунки менга сизлар дўзах аҳлининг кўпчилиги эканингиз кўрсатилди», дедилар. «Эй Расулуллоҳ, нима учун шундай?» – деб сўрашди. «Кўп лаънат айтасизлар, (эрларингиз томонидан бўладиган) яхши муомалага куфр келтирасизлар (нонкўрлик қиласизлар). Ўз ишида қатъий (кучли) бир эркакнинг ақлини кетказиб қўядиган сизлар каби дини ва ақли ноқисларни кўрмадим», дедилар. Аёллар: «Эй Расулуллоҳ, нимага динимиз ва ақлимиз ноқис?» – дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Аёлнинг гувоҳлиги эркакнинг гувоҳлигининг ярмига тенг эмасми?» – дедилар. «Ҳа, шундай», деб жавоб беришди. «Бу ақлининг ноқислигидандир. Ҳайз кўрганида намоз ўқимайди, рўза тутмайди. Шундай эмасми?» «Ҳа, шундай», дейишди. «Бу динининг ноқислигидандир», дедилар».

Бухорий (304), Муслим (80/146).

(34) بَابُ بَيَانِ كَوْنِ الْإِيمَانِ بِاللهِ تَعَالَى أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ

50 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سُئِلَ: أَيُّ الْعَمَلِ أَفْضَلُ فَقَالَ: إِيمَانٌ بِاللهِ وَرَسُولِهِ قِيلَ: ثُمَّ مَاذَا قَالَ: الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللهِ قِيلَ: ثُمَّ مَاذَا قَالَ: حَجٌّ مَبْرورٌ.
أخرجه البخاري في: 2 كتاب الإيمان: 18 باب من قال إن الإيمان هو العمل.

34-боб. Аллоҳ таолога иймон келтириш амалларнинг энг афзали эканлиги баёни

50. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан «Энг афзал амал қайси?» – деб сўрашди. «Аллоҳ ва Расулига иймон келтириш», дедилар. «Ундан кейинчи?» – деб сўрашди. «Аллоҳнинг йўлида жиҳод қилиш», дедилар. «Ундан кейинчи?» – деб сўрашди. «Мабрур (амаллари тўлиқ бажарилиб, Аллоҳ ҳузурида мақбул бўлган) ҳаж», деб жавоб бердилар».

Бухорий (26), Муслим (83/151).

51 - حَدِيثُ أَبِي ذَرٍّ رضي الله عنه، قَالَ سَأَلْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَيُّ الْعَمَلِ أَفْضَلُ قَالَ: إِيمَانٌ بِاللهِ وَجِهَادٌ فِي سَبِيلِهِ قُلْتُ: فَأَيُّ الرِّقَابِ أَفْضَلُ قَالَ: أَغْلَاهَا ثَمَنًا وَأَنْفَسُهَا عِنْدَ أَهْلِهَا قُلْتُ: فَإِنْ لَمْ أَفْعَلْ قَالَ: تُعِينُ صَانِعًا أَوْ تَصْنَعُ َلأَخْرَقَ قَالَ: فَإِنْ لَمْ أَفْعَلْ قَالَ: تَدَعُ النَّاسَ مِنَ الشَّرِّ فَإِنَّهَا صَدَقَةٌ تَصَدَّقُ بِهَا عَلَى نَفْسِكَ.
أخرجه البخاري في: 49 كتاب العتق: 2 باب أي الرقاب أفضل.

51. Абу Зар розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан «Энг афзал амал қайси?» – деб сўрадим. «Аллоҳга иймон келтириш ва Унинг йўлида жиҳод қилиш», дедилар. «Қайси қулни озод қилиш афзал?» – деб сўрадим. «Пули қиммат, эгаларига қадрли бўлганини», дедилар. «Агар буни қилмасамчи (бунга қодир бўлмасамчи)?» – деб сўрадим. «Бир иш қилаётган кишига (ҳунармандга) ёрдам берасан, ёки иш қилиш қўлидан келмайдиган кишининг ишини бажариб берасан», дедилар. «Буни ҳам қилмасамчи?» – деб сўрадим. «Одамларга ёмонлик қилишдан тийиласан, чунки, бу ўзинг учун қиладиган садақангдир», деб айтдилар».

Бухорий (2518), Муслим (84/152).

52 - حَدِيثُ عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ سَأَلْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَيُّ الْعَمَلِ أَحَبُّ إِلَى اللهِ قَالَ: الصَّلَاةُ عَلَى وَقْتِهَا قَالَ: ثُمَّ أَيُّ قَالَ: ثُمَّ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ قَالَ: ثُمَّ أَيُّ قَالَ: الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللهِ قَالَ حَدَّثَنِي بِهِنَّ، وَلَوِ اسْتَزَدْتُهُ لَزَادَنِي.
أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 5 باب فضل الصلاة لوقتها.

52. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан «Аллоҳга энг суюкли амал қайси?» – деб сўрадим. «Ўз вақтида ўқилган намоз», дедилар. «Ундан кейин-чи?» – деб сўрадим. «Кейин ота-онага яхшилик қилиш», дедилар. «Ундан кейин-чи?» – деб сўрадим. «Аллоҳнинг йўлида жиҳод қилиш», деб жавоб бердилар. Абдуллоҳ ибн Масъуд айтади: «Менга шуларни айтдилар. Агар яна кўпроқ сўраганимда (суюкли амаллардан) кўпроғини айтардилар».

Бухорий (527), Муслим (85/156).

(35) بَابُ كَوْنِ الشِّرْكِ أَقْبَحَ الذُّنُوبِ وَبَيَانِ أَعْظَمِهَا بَعْدَهُ

53 - حَدِيثُ عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: سَأَلْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَيُّ الذَّنْبِ أَعْظَمُ عِنْدَ اللهِ قَالَ: أَنْ تَجْعَلَ للهِ نِدًّا وَهُوَ خَلَقَكَ قُلْتُ: إِنَّ ذَلِكَ لَعَظِيمٌ، قلْتُ: ثُمَّ أَيُّ قَالَ: وَأَنْ تَقْتُلَ وَلَدَكَ تَخَافُ أَنْ يَطْعَمَ مَعَكَ، قُلْتُ: ثُمَّ أَيُّ قَالَ: أَنْ تُزَانِيَ حَلِيلَةَ جَارِكَ
أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير، تفسير سورة البقرة: 3 باب قوله تعالى: (فلا تجعلوا لله أندادً)

35-боб. Ширк гуноҳларнинг энг ёмони эканлиги ва ундан кейинги катта гуноҳлар баёни.

53. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан «Аллоҳнинг наздидаги энг катта гуноҳ қайси?» – деб сўрадим. «У сени яратган бўла туриб, Аллоҳга ширк келтиришинг», дедилар. Мен: «Албатта, бу жуда катта (гуноҳ). Ундан кейин-чи?» – деб сўрадим. «Сен билан бирга овқат ейишидан (ризқидан) қўрқиб, болангни ўлдиришинг», дедилар. «Ундан кейин-чи?» – деб сўрадим. «Қўшнингнинг хотини билан зино қилишинг», деб айтдилар».

Бухорий (4477), Муслим (86/159).

(36) بَابُ بَيَانِ الْكَبَائِرِ وَأَكْبَرُهَا

54 - حَدِيثُ أَبي بَكْرَةَ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَلَا أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ ثَلَاثًا، قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: الْإِشْرَاكُ بِاللهِ وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَجَلَسَ، وَكَانَ مُتَّكِئًا، فَقَالَ أَلَا وَقَوْلُ الزُّورِ قَالَ فَمَا زَالَ يُكَرِّرُهَا حَتَّى قُلْنَا لَيْتَهُ سَكَتَ.
أخرجه البخاري في: 52 كتاب الشهادات: 10 باب ما قيل في شهادة الزور.

36-боб. Кабоир (катта гуноҳлар) ва уларнинг энг каттасининг баёни

54. Абу Бакра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Сизларга гуноҳларнинг энг каттаси ҳақида хабар берайми?» – деб уч марта айтдилар. «Ҳа, эй Расулуллоҳ (хабар беринг)», дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Аллоҳга ширк келтириш ва ота-онага оқ бўлиш», дедилар-да, ёнбошлаб ўтирган эдилар ўтириб олдилар ва: «Огоҳ бўлинглар! Ёлғон гапириш ҳам», дедилар. Буни шунча кўп такрорлайвердилар охири «Кошкийди, тўхтасалар», деб қолдик.»

Бухорий (2654), Муслим (87/161).

55 - حَدِيثُ أَنَسٍ رضي الله عنه قَالَ سُئِلَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنِ الْكَبَائِرِ قَالَ: الْإِشْرَاكُ بِاللهِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ، وَقَتْلُ النَّفْسِ، وَشَهَادَةُ الزّورِ.
أخرجه البخاري في: 52 كتاب الشهادات: 10 باب ما قيل في شهادة الزور.

55. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан катта гуноҳлар ҳақида сўрашди. У зот: «Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бўлиш, бир (бегуноҳ) жонни ўлдириш ва ёлғон гувоҳлик бериш», деб жавоб бердилар».

Бухорий (2653), Муслим (88/162).

56 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: اجْتَنِبُوا السَّبْعَ الْمُوبِقَاتِ قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ وَمَا هُنَّ قَالَ: الشِّرْكُ بِاللهِ، وَالسِّحْرُ، وَقَتْلُ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ، وَأَكْلُ الرِّبَا، وَأَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ، وَالتَّوَلِّي يَوْمَ الزَّحْفِ، وَقَذْفُ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ الْغَافِلَاتِ.
أخرجه البخاري في: 55 كتاب الوصايا: 23 باب قول الله تعالى: (إن الذين يأكلون أموال اليتامى ظلمًا).

56. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Етти ҳалок қилувчи (гуноҳ) дан узоқ бўлинглар», дедилар. Одамлар «Улар қайсилар, эй Расулуллоҳ?» – деб сўрашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Аллоҳга ширк келтириш, сеҳр, Аллоҳ ҳаром қилган жонни ўлдириш, – бундан ҳақ (шариъат ҳукми) билан ўлдириладиган киши мустасно – судхўрлик, етимнинг молини ейиш, ҳужум кунида (душман билан юзма-юз жангга кирган вақтда) орқага қочиш, покдомон, фаҳшдан узоқ бўлган мўминаларга зино билан туҳмат қилиш», деб айтдилар».

Бухорий (2766), Муслим (89/164).

57 - حَدِيثُ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّ مِنْ أَكْبَرِ الْكَبَائِرِ أَنْ يَلْعَنَ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ قِيلَ يَا رَسُولَ اللهِ وَكَيْفَ يَلْعَنُ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ قَالَ: يَسُبُّ الرَّجُلُ أَبَا الرَّجُلِ فَيَسُبُّ أَبَاهُ وَيَسُبُّ أُمَّهُ فَيَسُبُّ أُمَّهُ.
أخرجه البخاري في: 78 كتاب الأدب: 4 باب لا يسب الرجل والديه.

57. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Дарҳақиқат, энг катта гуноҳлардан бири киши ўз ота-онасини сўкиши», дедилар. (Одамлар) «Эй Расулуллоҳ, киши ўз ота-онасини қандай сўкади (шундай бўлиши ҳам мумкинми)?» – деб сўрашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бир киши бошқа кишининг отасини сўкади, у эса (жавоб қайтариб) бунинг отасини сўкади; бу унинг онасини сўкади, у эса бунинг онасини сўкади (мана шу киши ўз ота-онасини сўкишидир)».

Бухорий (5973), Муслим (90/165).

---

[1]Ҳадиснинг бошқа бир лафзи билан юқоридаги жумланинг маъносини тўлиқ тушунишимиз мумкин: “Қайси мусулмон одам ўз (дин) биродарига “Эй кофир”, деб айтадиган бўлса, ўша нарса улардан бирига қайтади: агар айтганидек бўлса, бўлди; акс ҳолда, (куфр сифати) ўзига (биродарига “Эй кофир”, деган кишига) қайтади”. Муслим (60/120)

Абу Зар розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар: “Бир киши иккинчисини фисқда, куфрда айбламасин. Агар ўша киши шундай бўлмаса, гапи (айбловчининг) ўзига қайтади”. Бухорий (6045).

[2]Ҳофиз Ибн Ҳажар Асқалоний шарҳи: “Машҳур ривоятга кўра, бу ерда лафзнинг зоҳирида айтилганидек кофир бўлиб, диндан чиқиш эмас, неъматга куфр келтириш (нонкўр бўлиш), уни инкор қилиш назарда тутилган. Шундай қатъий бир услубда айтилишига сабаб эса бу ишдан қайтаришдир. Яна бу ҳадисда айни ишни қилган киши кофирларга ўхшаб қолиши маъноси бўлиши ҳам мумкин”. “Фатҳул-Борий”, Маноқиб китоби, “Яманнинг Исмоилга нисбат берилиши…” боби, 3508-ҳадис шарҳи.

[3] Ким билиб турган ҳолда ўзининг отаси бўлмаган кишини “Шу менинг отам” деб даъво қиладиган бўлса, Аллоҳга қарши ёлғон сўзлабди. Чунки Аллоҳ уни бошқа насабдан яратган эди. У эса шон-шуҳрат, бойлик, мерос илинжида ўзини бошқа одамнинг пуштидан бўлган деб танитади. Натижада шариатда жоиз бўлмаган ҳолатлар келиб чиққани учун (меросга ҳақли бўлмаган кишилар уни олиб кетиши, насабларнинг аралашиб кетиши каби) бу иш гуноҳи кабиралардан саналади. “Жаннат унга ҳаромдир”, деб қаттиқ ваъийд – таҳдид билан айтилиши эса бу нарсадан мутлақо қайтариш учундир. Ваҳоланки, шариатда қатъий собит бўлган бошқа далиллардан биламизки, ким Аллоҳга ширк келтирмасдан вафот этган бўлса (ёки ўлимидан олдин ширкдан тавба қилиб, иймонга келган бўлса), ундан бошқа қандай гуноҳ қилган бўлса ҳам Аллоҳнинг мағфиратига эришади, дўзахда маълум муддат жазоланганидан кейин Жаннатга киради.

[4]Ҳофиз Ибн Ҳажар Асқалоний шарҳи: “Фисқ – луғатда “чиқиш”, шариат истилоҳида эса “Аллоҳ ва Расулининг тоатидан чиқиш, бўйин товлаш” деган маънони билдиради. Шариат урфида фисқ исёндан юқори туради. Бунга далил:

وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ

“…Ва (Аллоҳ) сизларга куфрни, (Аллоҳ ва пайғамбарига) итоатсизликни ва исённи ёмон кўрсатиб қўйди”. (“Ҳужурот” сураси, 7-оят).

Ҳадисда мусулмоннинг ҳаққи улуғлигини таъкидлаш, уни ноҳақ сўккан кишига фосиқ ҳукмини бериш бор...

…“Уни ўлдириш эса куфрдир” – бу ерда диндан чиқарадиган куфр айтилмаган. Балки, мусулмонни ўлдириш гуноҳи кабиралардан бўлгани учун бу ишдан қатъий огоҳлантириш мақсад қилинган. Бундай дейишимизга сабаб шариатда собит бўлган бошқа далиллардир. Масалан, шафоат ҳақидаги ҳадис, Аллоҳ таолонинг

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ

“Албатта Аллоҳ Ўзига (бирон нарсанинг) шерик қилинишини кечирмас. Шундан бошқа гуноҳларни Ўзи хоҳлаган бандалари учун кечиради”, (Нисо: 48) деган сўзи каби.

Ёки бу ерда “куфр” сўзи шу амалга ўхшатиш учун айтилган. Чунки мўминни ўлдириш кофирларнинг ишидандир...” “Фатҳул-Борий”, Иймон китоби, “Мўмин ўзи билмаган ҳолда амали ҳабата бўлишидан (йўқ бўлиб кетишидан) қўрқиши” боби, 48-ҳадис шарҳи.

[5]Ҳофиз Ибн Ҳажар Асқалоний шарҳи: “Кофирларнинг феълини қилиб, бир-бирини ўлдиришганидек уларга ўхшаб қолманглар, деган маънода айтилган”. “Фатҳул-Борий”, Илм китоби, “Олимларнинг гапини эшитиш учун тинчланиш” боби, 121-ҳадис шарҳи.

[6]Бу ерда ҳадис санадидаги ровийлардан Муҳаммад ибн Зайд ибн Абдуллоҳ ибн Умар “вайл” ёки “вой” сўзларидан қайси бири айтилгани борасида шак қилган – иккиланган.

[7]Жоҳилият пайтида арабларда ёмғир ёғишини турли хил юлдузларга нисбат бериш эътиқоди бўлган. Бу худди ҳозирги кунда ғайбий ишларни буржларга нисбат беришга ўхшайди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ёмғир ёғиши ҳам, бошқа ғайбий ишлар ҳам фақат Аллоҳнинг хоҳиши билан бўлишини айтиб, бундай эътиқоддан қайтардилар.