асосий менюАсосий менюМахсус бўлимларҚўшимча бўлимАмал мавсуми"Ҳиснул муслим" иловасини жиҳозингизга юклаб олинг
 |
асосий қисм
54-боб. Иймоннинг ростлиги ва холислиги2280 марта кўрилган (54) بَابُ صِدْقِ الْإِيمَانِ وَإِخْلَاصُهِ
78 - حَدِيثُ عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ رضي الله عنه، قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ (الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ) شَقَّ ذَلِكَ عَلَى الْمُسْلِمِينَ؛ فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ أَيُّنَا لاَ يَظْلِمُ نَفْسَهُ قَالَ: لَيْسَ ذَلِكَ، إِنَّمَا هُوَ الشِّرْكُ؛ أَلَمْ تَسْمَعُوا مَا قَالَ لُقْمَانُ لاِبْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ (يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكُ بِاللهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ).
54-боб. Иймоннинг ростлиги ва холислиги 78. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُم بِظُلْمٍ أُولَـٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ «Иймон келтирган ва ўз иймонларини зулм билан аралаштирмаган зотлар – ана ўшалар хотиржам бўлувчи ва ўшалар ҳидоят топувчидирлар» («Анъом», 82) ояти нозил бўлганида бу мусулмонларга оғир ботди. Улар: «Эй Расулуллоҳ, қай биримиз ўзимизга зулм қилмаганмиз?» – дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Бу сизлар ўйлаётганингиздек эмас. Балки, у ширкдир. Луқмон ўғлига насиҳат қилаётиб: يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّـهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ «Эй ўғилчам, Аллоҳга ширк келтирмагин! Чунки ширк келтириш катта зулмдир», («Луқмон», 13) деганини эшитмаганмисизлар?» – дедилар». Бухорий (3429), Муслим (124/227). (56) بَابُ تَجَاوُزِ اللهِ عَنْ حَدِيثِ النَّفْسِ وَالْخَوَاطِرِ بِالْقَلْبِ إِذَا لَمْ تَسْتَقِرَّ 79 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِنَّ اللهَ تَجَاوَزَ عَنْ أُمَّتِيَ مَا حَدَّثَتْ بِهِ أَنْفُسُهَا مَا لَمْ تَعْمَلْ أَوْ تَتَكَلَّمْ.
56-боб. Киши ичида гапирган ва кўнглидан ўтган ўйлар юзага чиқмас экан, Аллоҳ уни кечириб юбориши
79. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Дарҳақиқат, Аллоҳ умматимдан ичларида гапирган нарсаларини агар қилмаган ёки гапирмаган бўлса, кечириб юборди», дедилар». Бухорий (5269), Муслим (127/231, 232). (57) بَابٌ إِذَا هَمَّ الْعَبْدُ بِحَسَنَةٍ كُتِبَتْ وَإِذَا هَمَّ بِسَيِّئَةٍ لَمْ تُكْتَبْ 80 - حَدِيثُ أَبِي هُرَىْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَحْسَنَ أَحَدُكُمْ إِسْلَامَهُ فَكُلُّ حَسَنَةٍ يَعْمَلُهَا تُكْتَبُ لَهُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ، وَكُلُّ سَيِّئَةٍ يَعْمَلُهَا تُكْتَبُ لَهُ بِمِثْلِهَا.
57-боб. Агар банда бир яхшиликни қасд қиладиган бўлса, (бажармаса ҳам унинг фойдасига) ёзилади. Агар бир ёмонликни қасд қилса, (лекин бажармаса) ёзилмайди. 80. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: Сизлардан бирингиз Исломини (мусулмонлигини) гўзал қилса, қилган ҳар бир яхшилиги унинг фойдасига ўн баравардан етти юз бараваргача ёзилади. Қилган ҳар бир ёмонлигига эса унинг ўз миқдори ёзилади (кўпайтириб ёзилмайди)», дедилар». Бухорий (42), Муслим (129/235). 81 - حَدِيثُ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فِيمَا يَرْوِي عَنْ رَبِّهِ عَزَّ وَجَلَّ، قَالَ: قَالَ إِنَّ اللهَ كَتَبَ الْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ، ثُمَّ بَيَّنَ ذَلِكَ، فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللهُ لَهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، فَإِنْ هُوَ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللهُ لَهُ عِنْدَهُ عَشْرَ حَسَناتٍ، إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ، إِلَى أَضْعَافٍ كَثِيرَةٍ، وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا، كَتَبَهَا اللهُ لَهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، فَإِنْ هُوَ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللهُ لَهُ سَيِّئَةً وَاحِدَةً.
81. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Раб азза ва жалладан ривоят қилиб шундай дедилар: «Дарҳақиқат, Аллоҳ яхшилик ва ёмонликларни ёзиб қўйди. Сўнгра уларни баён қилди. Ким бир яхшиликни қилишга қасд қилса-ю, лекин уни бажармаса, Аллоҳ унга (бажарилмаган, фақатгина қасд қилинган яхшиликка) Ўз ҳузурида тўлиқ савоб ёзади. Агар қасд қилиб, кейин бажарадиган бўлса, Аллоҳ унга Ўз ҳузурида ўнтадан етти юзтагача ва ундан-да кўп савоб ёзади. Агар киши бир гуноҳ-ёмонликни қасд қилиб, кейин унга қўл урмаса, Аллоҳ уни (ўша гуноҳ ниятидан қайтганини) Ўз ҳузурида тўлиқ савоб қилиб ёзади. Агар уни (гуноҳни) қасд қилиб туриб, кейин қилса, Аллоҳ уни (ўша гуноҳ амални фақат) битта гуноҳ деб ёзади». Бухорий (6491) ва Муслим (131/237). (58) بَابُ الْوَسْوَسَةِ فِي الْإِيمَانِ وَمَا يَقُولُهُ مَنْ وَجَدَهَا 82 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَأْتِي الشَّيْطَانُ أَحَدَكُمْ فَيَقُولُ: مَنْ خَلَقَ كَذَا مَنْ خَلَقَ كَذَا حَتَّى يَقُولَ: مَنْ خَلَقَ رَبَّكَ فَإِذَا بَلَغَهُ فَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ وَلْيَنْتَهِ.
58-боб. Иймонда васвасага тушиш: унга учраган киши айтадиган сўз
82. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Сизларнинг бирингизга шайтон келиб, «Анавини ким яратди? Анавини ким яратди?» – деб сўрайди. Охири (васваса қилавериб): «Раббингни ким яратди?» – дейди. Агар шунга (шу даражадаги васвасага) етиб борса, «Аузу биллаҳ» деб, Аллоҳдан паноҳ сўрасин ва (бу мавзуда ўйлашдан) тўхтасин», дедилар». Бухорий (3276), Муслим (134/244). 83 - حَدِيثُ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَنْ يَبْرَحَ النَّاسُ يَتَسَاءَلُونَ حَتَّى يَقُولُوا: هَذَا اللهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ، فَمَنْ خَلَقَ اللهَ؟
83. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Одамлар савол беришдан тўхтамайдилар. Ҳаттоки, «Аллоҳ барча нарсанинг Яратувчиси, унда Аллоҳни ким яратган?», деб ҳам айтадилар», дедилар». [1] Бухорий (7296), Муслим (136/249). (59) بَابُ وَعِيدِ مَنِ اقْتِطَعَ حَقَّ مُسْلِمٍ بِيَمِينٍ فَاجِرَةٍ بِالنَّارِ
59-боб. Ёлғон қасам билан мусулмоннинг ҳаққини тортиб оладиган кишига дўзах билан ваийд (қўрқитув) келгани
84. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким бир мусулмоннинг молини тортиб олиш учун ёлғондан қасам ичса, у Аллоҳга У ундан (ёлғон қасам ичувчидан) ғазабланган ҳолида йўлиқади», дедилар. Шунда Аллоҳ буни тасдиқлаб ушбу оятни нозил қилди: إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَـٰئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللهُ وَلَا يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ «Аллоҳга берган аҳд-паймон ва қасамларини озгина қийматга сотиб юборадиган кимсалар учун охиратда ҳеч қандай насиба йўқдир. Қиёмат кунида Аллоҳ уларга гапирмайди, раҳмат назари билан боқмайди ва гуноҳларидан покламайди. Улар учун аламли азоб бордир». («Оли Имрон» сураси, 77-оят). (Ҳадисни Абдуллоҳ ибн Масъуддан ривоят қилаётган Абу Воил Шақиқ ибн Салама айтади:) «Кейин олдимизга Ашъас ибн Қайс кириб: «Абу Абдурраҳмон (Абдуллоҳ ибн Масъуд) сизларга нималарни айтяпти?» – деди. «Фалон-фалон нарсаларни», дедик. «У (оят) мен ҳақимда нозил бўлган (деб воқеани сўзлаб берди): «Амакимнинг ўғлига тегишли ерда бир қудуғим бор эди. (Унга ким эгалик қилишини талашиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларига бордик). Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «(Даъвоингни исботлаш учун) ҳужжат келтир, ёки у (буни инкор қилиб) қасам ичади», дедилар. Мен: «(Ҳужжатим йўқ), ундай бўлса, у қасам ичиб юбораверади (ҳаққимни тортиб олади)», дедим. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким бир мусулмоннинг молини тортиб олиш учун ёлғондан қасам ичса, унда (қасамида) алдаётган бўлса, Аллоҳга У ундан (ёлғон қасам ичувчидан) ғазабланган ҳолида йўлиқади», дедилар». Бухорий (4549-4550), Муслим (138/252). (60) بَابُ الدَّلِيلِ عَلَى أَنَّ مَنْ قَصَدَ أَخْذَ مَالِ غَيْرِهِ بِغَيْرِ حَقٍّ كَانَ الْقَاصِدُ مُهْدَرَ الدَّمِ فِي حَقِّهِ، وَإِنْ قُتِلَ كَانَ فِي النَّارِ، وَأَنَّ مَنْ قُتِلَ دُونَ مَالِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ 85 - حَدِيثُ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَمْرٍو، قَالَ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: مَنْ قُتِلَ دُونَ مَالِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ.
60-боб. Ким бировнинг молини ҳақсиз олишга қасд қилса, унинг қони ҳаромлиги бекор бўлиши (унга қарши урушиш жоизлиги), агар ўлдирилса, дўзахда бўлиши; молини ҳимоя қилаётганида ўлдирилган киши эса шаҳид эканлигига далил.[2]
85. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деяётганларини эшитдим: «Ким моли сабабли (молини ҳимоя қилаётганида) ўлдирилса, у шаҳиддир». Бухорий (2480), Муслим (141/258). (61) بَابُ اسْتِحْقَاقِ الْوَالِي الْغَاشِّ لِرَعِيَّتِهِ النَّارَ 86 - حَدِيثُ مَعْقِلِ بْنِ يَسَارٍ، أَنَّ عُبَيْدَ اللهِ بْنَ زِيَادٍ عَادَهُ فِي مَرَضِهِ الَّذِي مَاتَ فِيهِ، فَقَالَ لَهُ مَعْقِلٌ إِنِّي مُحَدِّثُكَ حَدِيثًا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: »مَا مِنْ عَبْدٍ اسْتَرْعَاهُ اللهُ رَعِيَّةً فَلَمْ يَحُطْهَا بِنَصِيحَةٍ إِلاَّ لَمْ يَجِدْ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ«.
61-боб. Қўл остидагиларга хиёнаткор бошлиқнинг дўзахга тушишга ҳақли бўлиши
86. Маъқил ибн Ясор[3] розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадис: Убайдуллоҳ ибн Зиёд[4] у кишини касал бўлиб ўлим тўшагида ётган вақтида зиёрат қилди. Шунда Маъқил розияллоҳу анҳу унга: «Сенга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ўзим эшитган бир ҳадисни айтаман. Мен Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Бирон бандани Аллоҳ халқ устига бошлиқ қилиб қўйса-ю, у халққа насиҳат (холис муомала) қилмаса, Жаннатнинг ҳидини ҳам ҳидламайди», деяётганларини эшитганман», деди.[5] Бухорий (7150), Муслим (142/259). (62) بَابُ رَفْعِ الْأَمَانَةِ وَالْإِيمَانِ مِنْ بَعْضِ الْقُلُوبِ وَعَرْضِ الْفِتَنِ عَلَى الْقُلُوبِ 87 - حَدِيثُ حُذَيْفَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَدِيثَيْنِ، رَأَيْتُ أَحَدَهُمَا، وَأَنَا أَنْتَظِرُ الآخَرَ حَدَّثَنَا أَنَّ الأَمَانَةَ نَزَلَتْ فِي جَذْرِ قُلُوبِ الرِّجَالِ، ثُمَّ عَلِمُوا مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ عَلِمُوا مِنَ السُّنَّةِ وَحَدَّثَنَا عَنْ رَفْعِهَا قَالَ: يَنَامُ الرَّجُلُ النَّوْمَةَ فَتُقْبَضُ الأَمَانَةُ مِنْ قَلْبِهِ، فَيَظَلُّ أَثَرُهَا مِثْلَ أَثَرِ الْوَكْتِ، ثُمَّ يَنَامُ النَّوْمَةَ فَتُقْبَضُ، فَيَبْقَى أَثَرُهَا مِثْلَ الْمَجْلِ كَجَمْرِ دَحْرَجْتَهُ عَلَى رِجْلِكَ، فَنَفِطَ فَتَرَاهُ مُنْتَبِرًا وَلَيْسَ فِيهِ شَيْءٌ، فَيُصْبِحُ النَّاسُ يَتَبَايَعُونَ فَلاَ يَكَادُ أَحَدٌ يُؤَدِّي الْأَمَانَةَ، فَيُقَالُ إِنَّ فِي بَنِي فُلاَنٍ رَجُلاً أَمِينًا؛ وَيُقَالُ لِلرَّجُلِ مَا أَعْقَلَهُ وَمَا أَظْرَفَهُ وَمَا أَجْلَدَهُ وَمَا فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةِ خَرْدَلٍ مِنْ إِيمَانٍ 62-боб. Баъзи қалблардан омонат ва иймоннинг кўтарилиши, қалбларга фитналар келиши
87. Ҳузайфа ибн Ямон (отасининг асл исми Ҳисл ибн Жобир бўлган) розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга иккита ҳадис айтиб бердилар. Улардан бирини кўрдим, иккинчисини эса (юзага чиқишини) кутиб турибман. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга айтдилар-ки: «Омонат кишиларнинг қалб тубига ўрнашди. Кейин улар Қуръондан таълим олишди, ундан кейин суннатдан таълим олишди». Яна унинг кўтарилиши ҳақида ҳам айтдилар: «Киши бир ухлаганида омонат қалбидан суғуриб олинади. Унинг изи худди бир доғ каби қолади. Кейин яна бир ухлаганида у (омонатнинг изи) ҳам суғуриб олинади. Унинг (омонатдан қолган доғнинг) изи худди бир пуфак (оғир ишдан кейин қўлда пайдо бўладиган майда, сувли шиш) каби қолади. Бу худди оёғинг билан чўғни босишга ўхшайди – (оёғинг) қавариб чиқади, унинг шишиб кетганини кўрасан, лекин ичида ҳеч нарса йўқ (шиш ичида ҳаво тўпланган холос, ёрилса ичи бўшлиги кўринади). Одамлар бир-бирлари билан савдо-сотиқ қиладилар, лекин деярли биронта ҳам киши омонатни адо қилмайди. Шунда (бундай сифатдаги одамни топиш қийин бўлганидан) «Фалон қабилада омонатдор киши бор экан», деб айтилади. Ўша замонда биров ҳақида «Қандай ҳам ақлли, сўзга чечан, кучли киши» дейилади. Ҳолбуки, унинг қалбида хардалнинг бир дона уруғи миқдорида ҳам иймон бўлмайди». (Ҳузайфа розияллоҳу анҳу айтадилар:) Менга шундай бир даврлар ўтди-ки, қайси бирингиз билан савдо-сотиқ қилишим барибир эди: агар мусулмон бўлса, уни (ҳаққимни) менга Ислом қайтарар эди (мусулмон бировнинг ҳаққига хиёнат қилмас эди); агар насроний бўлса, уни (ҳаққимни) менга кафили (мусулмонлар диёрига киритиб, ўз ҳимоясига олган шахс) қайтариб берарди (насроний ҳаққимни бермаган тақдирда уни ўз кафолатига олган мусулмон ўртага аралашарди). Аммо бугун фақат фалончи ва фалончи билангина савдо муомаласини қиламан».[6] Бухорий (6497), Муслим (143/263).
[1]Бундай саволлар шайтон васвасасининг натижаси бўлиб, васвасадан қутулиш чораси Аллоҳдан паноҳ сўраш, бу ҳақида ўйлашдан тўхтаб, хаёлни бошқа нарсалар билан машғул қилишдир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айнан шуни тавсия қилганлар: “Сизларнинг бирингизга шайтон келиб, “Анавини ким яратди? Анавини ким яратди?” – деб сўрайди. Охири (васваса қилавериб): “Роббингни ким яратди?” – дейди. Агар шунга (шу даражадаги васвасага) етиб борса, Аллоҳдан паноҳ сўрасин ва (бу мавзуда ўйлашдан) тўхтасин”. Бухорий (3276), Муслим (134/244). [2]Ушбу боб сарлавҳасидаги маъно қуйидаги ҳадисда баён қилинган: “Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтадилар: “Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларига келиб, “Эй Расулуллоҳ, бир киши (олдимга) келиб молимни тортиб олишни хоҳласа, бунга қарши қандай маслаҳат берасиз?” – деб сўради. “Молингни унга берма”, дедилар. “Агар мен билан урушса-чи?” – деб сўради. “Унга қарши уруш”, дедилар. “Агар у мени ўлдирса-чи?” – деди. “Унда сен шаҳидсан!” – дедилар. “Агар мен уни ўлдирсам-чи?” – деб сўради. “У дўзахга тушади”, деб айтдилар”. Муслим (140/257). [3] Маъқил ибн Ясор Ал-Музаний – Ҳудайбияда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга байъат берган саҳобалардан. Басрада, ҳижрий 60- ва 70- йиллар ўртасида, Язийд ибн Муовия халифалиги даврида вафот этган. [4] Убайдуллоҳ ибн Зиёд – Муовия ибн Абу Суфён ва унинг ўғли Язид ибн Муовия даврида, ҳижрий 55-67 йилларда (милодий 674-686) аввал Басра, кейин Хуросон волийси бўлган. Амударёни биринчи бўлиб кечиб ўтган араб саркардаси. [5] Ҳадис шарҳи. “Ибн Баттол айтади: “Бу – Аллоҳ халқнинг бошқарувини бериб қўйганидан кейин одамларнинг ҳақларини поймол этган, уларга хиёнат ёки зулм қилган золим бошлиқлар учун жуда қаттиқ ваийд-қўрқитувдир. Қиёмат куни улардан бандаларнинг ҳаққини бериш талаб этилади. Шунча кўп кишининг ҳаққидан улар қандай халос бўлишади? “Аллоҳ унга жаннатни ҳаром қилади”, яъни ваъда қилган азобини келтиради – мазлумларни золимдан рози қилиб қўймайди”. Ҳофиз Ибн Ҳажар Ал-Асқалоний. “Фатҳул-Борий”. Ҳукмлар китоби. “Қўл остидагиларга насиҳат (холис муомала) қилмаган киши” боби, 7151-ҳадис шарҳи. Имом Нававий роҳимаҳуллоҳ айтади: “Ҳадис матнидаги “Аллоҳ унга жаннатни ҳаром қилди”, деган жумлани икки хил тушуниш мумкин: 1) Ким шу ишни (мусулмонларга бошлиқ бўлиб, уларнинг ҳаққини бермаслик, зулм қилишни) ҳалол санаса, у жаннатга кирмайди; 2) Мана шу ишлари туфайли Аллоҳ унга жаннатга илк кирувчилар билан киришни ҳаром қилади, бундан тўсади. (Кейинчалик, гуноҳларига яраша жазоланиб, жаннатга киради ). Қози Иёз айтади: “Ҳадиснинг маъноси аниқ: Аллоҳ кимни халқнинг бошқарувига қўйса-ю, у одамларнинг ҳақларига риоя қилиш, дин ва дунё ишларида уларга наф етказиш ўрнига омонатга хиёнат қилса, насиҳатни (холис муомалани) тарк этса, халқнинг ҳақларини поймол қилса, унга тегишли ҳудудларни ҳимоя қилмаса, адолатни таъминламаса, демак, уларга фириб берибди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам таъкидлаб, огоҳлантириб айтдилар-ки, бу ҳолат кишини ҳалок қилувчи, уни жаннатдан узоқлаштирувчи гуноҳи кабирадир”. “Шарҳу Саҳиҳи Муслим”. Иймон китоби. “Қўл остидагиларга хиёнаткор бошлиқнинг дўзахга тушишга ҳақли бўлиши” боби, 142/259-ҳадис шарҳи. [6]“Менга шундай бир даврлар ўтди-ки...” – бу ерда омонатдорлик ўша замондан бошлаб секин-аста йўқолиб борганига ишора бор. Ҳузайфа розияллоҳу анҳу 36- ҳижрий йилнинг бошларида (милодий 656 йилнинг июн-июл ойлари), Усмон ибн Аффон розияллоҳу ўлдирилганидан кейин бироз ўтиб вафот этган. У киши одамларнинг ҳолати олдингига нисбатан ўзгарган замонда яшаган. Ибнут-Тийн айтади: “Омонат бандага тегишли ҳар қандай махфий ва Аллоҳдан ўзга ҳеч ким билмайдиган нарсадир”. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо: “Бу (омонат) бажариш ва қайтиш буюрилган фарзлардир”, деган. Яна бу сўзга “тоат-ибодат”, “фарзлар”, “Аллоҳ таоло бандаларидан олган аҳд” деб ҳам таъриф берилган. Бу ихтилоф إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا “Албатта, Биз бу омонатни осмонларга, ерга ва тоғларга таклиф қилдик. Улар уни кўтаришдан бош тортдилар ва ундан қўрқдилар. Уни инсон кўтарди. Дарҳақиқат, у ўта золим ва ўта жоҳилдир” (“Аҳзоб” сураси, 72) оятининг тафсирида воқе бўлган. “Таҳрир” соҳиби айтади: “Ҳадисда айтилган омонат ушбу оятда зикр қилинган омонатдир. У айнан иймондир. Агар у қалбда ўрнашса, киши ўзига буюрилган ишларни адо қилишга, қайтарилган ишлардан эса четланишга киришади”. Ибнул Арабий Моликий (468-543 ҳ./1075-1148 м.): “Ҳузайфа розияллоҳу анҳунинг ҳадисидаги омонатдан мақсад иймондир. Буни шундай тушуниш мумкин: Ёмон амаллар иймонни заифлаштириб бораверади, бу заифлик оқибатида иймоннинг асари-изигина қолади. Иймоннинг асари тил билан айтиш ва қалбда заиф эътиқод бўлишидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳадисда омонат кўтарилишини баданда пайдо бўладиган пуфак-шишга ўхшатдилар, заиф иймонни эса уйқу билан ифодаладилар (ҳар ухлаганда унинг камайиб бораверишини айтдилар)”, деган”. Ҳофиз Ибн Ҳажар Ал-Асқалоний. “Фатҳул-Борий”. Фитналар китоби. “Озчилик одамлар ичида қолиш” боби, 7086-ҳадис шарҳи. Ҳадис шарҳида фойдаланилган қўшимча манба: http://shamela.ws/browse.php/book-37732/page-46#page-47 |