Пайшанба 28 Март 2024 | 18 Рамазон 1445 Ҳижрий-қамарий

асосий қисм

  • lotinchaga
  • +
  • -
  • |

45-боб. Инсон ўзини ўлдириши қаттиқ ҳаром эканлиги, ким ўзини нима билан ўлдирса, дўзахда шу билан азобланиши, Жаннатга эса фақат мусулмон жонгина киришининг баёни

2236 марта кўрилган

(44) بَابُ بَيَانِ غِلَظِ تَحْرِيمِ إِسْبَالِ الْإِزَارِ وَالْمَنِّ بِالْعَطِيَّةِ وَتَنْفِيقِ السِّلْعَةِ بِالْحَلِفِ، وَبَيَانِ الثَّلَاثَةِ الَّذِينَ لَا يُكَلِّمُهُمُ اللهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ، وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

68 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثَلَاثَةٌ لَا يَنْظُرُ اللهُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ: رَجُلٌ كَانَ لَهُ فَضْلُ مَاءٍ بِالطَّرِيقِ فَمَنَعَهُ مِنِ ابْنِ السَّبِيلِ؛ وَرَجُلٌ بَايَعَ إِمَامَهُ لَا يُبَايِعُهُ إِلاَّ لِدُنْيَا، فَإِنْ أَعْطَاهُ مِنْهَا رَضِيَ، وَإِنْ لَمْ يُعْطِهِ مِنْهَا سَخِطَ؛ وَرَجُلٌ أَقَامَ سِلْعَتَهُ بَعْدَ الْعَصْرِ فَقَالَ وَاللهِ الَّذِي لَا إِلَهَ غَيْرُهُ لَقَدْ أَعْطَيْتُ بِهَا كَذَا وَكَذَا، فَصَدَّقَهُ رَجُلٌ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآيَةَ (إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً).
أخرجه البخاري في: 42 كتاب المساقاة: 5 باب إثم من منع ابن السبيل من الماء.

44-боб. Изор(шим)ни осилтириб (почаси узунлигидан ерда судраб) юриш, берганини миннат қилиш, молини ёлғон қасам билан сотиш қаттиқ ҳаром эканлиги; шунингдек, Аллоҳ Қиёмат куни гапирмайдиган, назар солмайдиган, (гуноҳларидан) покламайдиган, уларга аламли азоб бўладиган уч тоифа инсонларнинг баёни

68. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Уч киши бор-ки, Қиёмат куни Аллоҳ уларга қарамайди, уларни (гуноҳдан) покламайди ва уларга аламли азоб бўлади: бир кишининг йўлда (ўзининг ёнида ёки унга қарашли сув манбасида эҳтиёжидан) ортиқча суви бор, у эса йўлдан ўтаётганларни бу сув(ни ичиш)дан манъ қилади; бир киши имомига (давлат бошлиғига) фақат дунё (моли) учун байъат берган (итоат этишга ваъда берган), агар ундан (дунё молидан) берса, рози бўлади, агар бермай қўйса, ғазабланади; яна бир киши асрдан кейин молини (сотиш учун растага) ёйиб, «Ундан ўзга ҳақ илоҳ бўлмаган Аллоҳга қасамки, бунга мана бунча (миқдорда пул) бергаман (менга шунча пулга тушган)», дейди. Харидор унинг гапига ишонади (ҳолбуки, сотувчи ёлғончидир)», деб айтдилар-да, кейин ушбу оятни ўқидилар:

إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَٰئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللهُ وَلَا يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

«Аллоҳга берган аҳд-паймон ва қасамларини озгина қийматга сотиб юборадиган кимсалар учун охиратда ҳеч қандай насиба йўқдир. Қиёмат кунида Аллоҳ уларга гапирмайди, раҳмат назари билан боқмайди ва гуноҳларидан покламайди. Улар учун аламли азоб бордир». Оли Имрон» сураси, 77-оят).

Бухорий (2358), Муслим (108/198).

(45) بَابُ بَيَانِ غِلَظِ تَحْرِيمِ قَتْلِ الْإِنْسَانِ نَفْسَهُ وَأَنَّ مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَيْءٍ عُذِّبَ بِهِ فِي النَّارِ، وَأَنَّهُ لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا نَفْسٌ مُسْلِمَةٌ

69 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: مَنْ تَرَدَّى مِنْ جَبَلٍ فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَهُوَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ يَتَرَدَّى فِيهِ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا، وَمَنْ تَحَسَّى سُمًّا فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَسُمُّهُ فِي يَدِهِ يَتَحَسَّاهُ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا، وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدِيدَةٍ فَحَدِيدَتُهُ فِي يَدِهِ يَجَأُ بِهَا فِي بَطْنِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا.
أخرجه البخاري في: 76 كتاب الطب: 56 باب شرب السم والدواء به وبما يخاف منه.

45-боб. Инсон ўзини ўлдириши қаттиқ ҳаром эканлиги, ким ўзини нима билан ўлдирса, дўзахда шу билан азобланиши, Жаннатга эса фақат мусулмон жонгина киришининг баёни

69. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким ўзини тоғдан ташлаб ўлдирса, у жаҳаннам оловида абадий, доимий тарзда ўзини (юқоридан пастга) ташлайверади. Ким заҳар ичиб ўзини ўлдирса, жаҳаннам оловида абадий, доимий тарзда қўлидаги заҳарни ичаверади. Ким бир тиғ (пичоқ, ханжар) билан ўзини ўлдирса, жаҳаннам оловида абадий, доимий тарзда ўша тиғни қорнига ураверади», дедилар».[1]

Бухорий (5778), Муслим (109/201).

70 - حَدِيثُ ثَابِتِ بْنِ الضَّحَّاكِ، وَكَانَ مِنْ أَصْحَابِ الشَّجَرَةِ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: مَنْ حَلَفَ عَلى مِلَّةٍ غَيْرِ الْإِسْلَامِ فَهُوَ كَمَا قَالَ، وَلَيْسَ عَلَى ابْنِ آدَمَ نَذْرٌ فِيمَا لَا يَمْلِكُ، وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَيْءٍ فِي الدُّنْيَا عُذِّبَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَمَنْ لَعَنَ مُؤْمِنًا فَهُوَ كَقَتْلِهِ، وَمَنْ قَذَفَ مُؤْمِنًا بِكُفْرٍ فَهُوَ كَقَتْلِهِ.
أخرجه البخاري في: 78 كتاب الأدب: 44 باب ما ينهى من السباب واللعن.

70. Собит ибн Заҳҳок розиялллоҳу анҳунинг ҳадиси: – у киши (Ҳудайбиядаги) дарахт остида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга Ризвон байъатини берган саҳобалардандир – «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким Исломдан бошқа миллат (дин) билан қасам ичса, у ўзи айтгандекдир.[2] Одам боласига имкони етмаган нарсада назр қилиш йўқ.[3] Ким дунёда ўзини нима билан ўлдирган бўлса, Қиёмат куни ўша нарса билан азобланади. Ким мўминни лаънатласа, уни ўлдиргандек бўлибди. Ким мўминни куфрда айбласа, уни ўлдиргандек бўлибди», деб айтдилар».

Бухорий (6047), Муслим (110/203, 204).

71 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: شَهِدْنا مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَيْبَرَ، فَقَالَ لِرَجُلٍ مِمَّنْ يَدَّعِي الْإِسْلَامَ: هَذَا مِنْ أَهْلِ النَّارِ، فَلَمَّا حَضَرَ الْقِتَالُ قَاتَلَ الرَّجُلُ قِتَالاً شَدِيدًا فَأَصَابَتْهُ جِرَاحَةٌ، فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللهِ الَّذِي قُلْتَ إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَإِنَّه قَدْ قاتَلَ الْيَوْمَ قِتَالاً شَدِيدًا، وَقَدْ مَاتَ، فَقَالَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِلَى النَّارِ قَالَ فَكَادَ بَعْضُ النَّاسِ أَنْ يَرْتَابَ؛ فَبَيْنَمَا هُمْ عَلَى ذَلِكَ إِذْ قِيلَ إِنَّهُ لَمْ يَمُتْ وَلَكِنَّ بِهِ جِرَاحًا شَدِيدًا، فَلَمَّا كَانَ مِنَ اللَّيْلِ لَمْ يَصْبِرْ عَلَى الْجِرَاحِ فَقَتَلَ نَفْسَهُ: فَأُخْبِرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِذَلِكَ، فَقَالَ: اللهُ أَكْبَرُ أَشْهَدُ أَنِّي عَبْدُ اللهِ وَرَسُولُهُ، ثُمَّ أَمَرَ بِلَالاً فَنَادَى فِي النَّاسِ: إِنَّهُ لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ نَفْسٌ مُسْلِمَةٌ، وَإِنَّ اللهَ لَيُؤَيِّدُ هَذَا الدِّينَ بِالرَّجُلِ الْفَاجِرِ.
أخرجه البخاري في: 56 كتاب الجهاد: 182 باب إن الله يؤيد الدين بالرجل الفاجر.

71. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан Хайбар ғазотида қатнашдик. У зот Исломни (мусулмонликни) даъво қиладиган бир киши ҳақида: «Бу дўзах аҳлидандир», деб айтдилар. Жанг бошлангач ўша одам (душманга қарши) қаттиқ урушди ва жароҳатланди. Шунда (одамлар): «Сиз «Албатта, у дўзах аҳлидан» деб айтган одам бугун жуда қаттиқ жанг қилди ва ўлди», дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Дўзахга (кетди)», дедилар. Бу хабардан баъзи одамлар иккиланиб қолаёзди. Улар шундай ҳолатда бўлиб турганларида «У ўлмапти, лекин қаттиқ жароҳатланипти», деган гап айтилди. Тун киргач, у одам жароҳатлари оғриғига сабр қила олмай ўзини ўлдирди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламга бу ҳақида хабар беришганида «Аллоҳу Акбар! (Аллоҳ улуғроқдир!) Гувоҳлик берман-ки, албатта, мен Аллоҳнинг бандаси ва элчисиман», дедилар. Кейин Билолга одамлар орасида «Жаннатга фақат мусулмон жонгина киради. Ва дарҳақиқат, Аллоҳ бу динни фожир (мусулмон бўлмаган) киши билан ҳам қўллаб-қувватлайверади», деб эълон қилишни буюрдилар».[4]

Бухорий (3062), Муслим (111/206).

72 - حَدِيثُ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِيِّ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْتَقَى هُوَ وَالْمُشْرِكُونَ فَاقْتَتَلُوا فَلَمَّا مَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى عَسْكَرِهِ، وَمَالَ الْآخَرُونَ إِلَى عَسْكَرِهِمْ، وَفِي أَصْحَابِ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَجُلٌ لَا يَدَعُ لَهُمْ شاذَّةً وَلَا فَاذَّةً إِلاَّ اتَّبَعَهَا يَضْرِبُهَا بِسَيْفِهِ، فَقَالُوا مَا أَجْزَأَ مِنَّا الْيَوْمَ أَحَدٌ كَمَا أَجْزَأَ فُلَانٌ؛ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَمَّا إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ: أَنَا صَاحِبُهُ قَالَ فَخَرَجَ مَعَهُ كُلَّمَا وَقَفَ وَقَفَ مَعَهُ، وَإِذَا أَسْرَعَ أَسْرَعَ مَعَهُ؛ قَالَ فَجُرِحَ الرَّجُلُ جُرْحًا شَدِيدًا، فَاسْتَعْجَلَ الْمَوْتَ فَوَضَعَ نَصْلَ سَيْفِهِ بِالْأَرْضِ، وَذُبَابَهُ بَيْنَ ثَدْيَيْهِ ثُمَّ تَحَامَلَ عَلَى نَفْسِهِ فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَخَرَجَ الرَّجُلُ إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: أَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللهِ قَالَ: وَمَا ذَاكَ قَالَ: الرَّجُلُ الَّذِي ذَكَرْتَ آنِفًا أَنَّهُ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَأَعْظَمَ النَّاسُ ذَلِكَ، فَقُلْتُ: أَنَا لَكُمْ بِهِ، فَخَرَجْتُ فِي طَلَبِهِ، ثُمَّ جُرِحَ جُرْحًا شَدِيدًا فَاسْتَعْجَلَ الْمَوْتَ، فَوَضَعَ نَصْلَ سَيْفِهِ فِي الْأَرْضِ، وَذُبَابَهُ بَيْنَ ثَدْيَيْهِ، ثُمَّ تَحَامَلَ عَلَيْهِ فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عِنْدَ ذَلِكَ: إِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ وَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ النَّارِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ وَهُوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ.
أخرجه البخاري في: 56 كتاب الجهاد: 77 باب لا يقول فلان شهيد.

72. Саҳл ибн Саъд Ас-Соидий розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва мушриклар (ғазотлардан бирида) тўқнашишди ва жангга киришди. (Ўша кунги жанг тугаб) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз қароргоҳларига, бошқалар (мушриклар) ҳам ўз қароргоҳига қайтдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари ичида бир киши бор эди – (душмандан) ҳеч кимдан қўрмас, тўғри келган одамни қиличи билан чопиб ўлдирар эди. Одамлар: «Бугун орамиздан бирон киши фалончи каби кўп иш қила олмади», дейишди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Аммо у дўзах аҳлидан», дедилар. Қавм ичидан бир киши (Аксам ибн Абул Жавн): «Мен бунга ҳамроҳ бўламан (нима қилишини кузатиб юраман)», деди-да, у билан бирга (жангга) чиқиб кетди – у тўхтаса, тўхтар, тезлашса, тезлашар эди. Кейин ўша одам қаттиқ жароҳатланиб, ўз ўлимини тезлаштирди: қиличнинг дастасини ерга, учини икки кўкраги ўртасига тираб, ўзини (қилич) устига ташлади ва (шу билан) ўзини ўзи ўлдирди. (Унинг орқасидан кузатиб юрган) киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларига бориб, «Гувоҳлик бераман-ки, албатта сиз Аллоҳнинг элчисисиз!» – деди. «Нимага (бундай деяпсан)?» – деб сўрадилар. У одам (Аксам ибн Абул Жавн): «Боя сиз бир кишини дўзах аҳлидан деб айтгандингиз. (Унинг жангдаги шижоатини кўрган) одамларга бу (гап) оғир ботди. Шунда мен: «У ҳақида мен сизларга хабар олиб келаман», дедим-да, изидан чиқиб кетдим. Кейин у қаттиқ жароҳат олди ва ўз ўлимини тезлаштирди. Қиличининг дастасини ерга, учини икки кўкраги орасига тираб, ўзини унинг устига ташлади ва ўзини ўзи ўлдирди», деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Бир киши одамларнинг кўзига кўриниб турган нарсаларда Жаннат аҳли амалини қилади. Ҳолбуки, у дўзах аҳлидандир. Бошқа бир киши эса одамларга кўриниб турган нарсаларда дўзах аҳлининг амалини қилади. Ҳолбуки, у Жаннат аҳлидандир», деб айтдилар».[5]

Бухорий (2898, 4202), Муслим (112/207).

73 - حَدِيثُ جُنْدَبِ بْنِ عَبْدِ اللهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ فيمَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ رَجُلٌ بِهِ جُرْحٌ فَجَزِعَ، فَأَخَذَ سِكِّينًا فَحَزَّ بِهَا يَدَهُ فَمَا رَقَأَ الدَّمُ حَتَّى مَاتَ، قَالَ اللهُ تَعَالَى بَادَرَنِي عَبْدِي بِنَفْسِهِ حَرَّمْتُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ.
أخرجه البخاري في: 60 كتاب الأنبياء: 50 باب ما ذكر عن بني إسرائيل.

73. Жундаб ибн Абдуллоҳ Ал-Бажалий розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Сизлардан олдин ўтган қавмларда бир кишининг баданида жароҳати бўлиб, оғриғига сабр қилмади. Пичоқни олиб, қўлининг томирини кесди. Натижада қон тўхтамасдан ўлди. Шунда Аллоҳ Таоло: «Бандам ўлимга шошилди. Унга Жаннатни ҳаром қилдим, деди».[6]

Бухорий (3463), Муслим (113/208).

(46) بَابُ غِلَظِ تَحْرِيمِ الْغُلُولِ وَأَنَّهُ لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا الْمُؤْمِنُونَ

74 - حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: افْتَتَحْنَا خَيْبَرَ وَلَمْ نَغْنَمْ ذَهَبًا وَلَا فِضَّةً، إِنَّمَا غَنِمْنَا الْبَقَرَ وَالْإِبِلَ وَالْمَتَاعَ وَالْحَوَائِطَ، ثُمَّ انْصَرَفْنَا مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى وَادِي الْقُرَى وَمَعَهُ عَبْدٌ لَهُ يُقَالُ لَهُ مِدْعَمٌ، أَهْدَاهُ لَهُ أَحَدُ بَنِي الضِّبَابِ؛ فَبَيْنَمَا هُوَ يَحُطُّ رَحْلَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذْ جَاءَهُ سَهْمٌ عَائِرٌ حَتَّى أَصَابَ ذَلِكَ الْعَبْدَ فَقَالَ النَّاسُ: هَنِيئًا لَهُ الشَّهَادَةُ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: بَلَى وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّ الشَّمْلَةَ الَّتِي أَصَابَهَا يَوْمَ خَيْبَرَ مِنَ الْمَغَانِمِ لَمْ تُصِبْهَا الْمَقَاسِمُ لَتَشْتَعِلُ عَلَيْهِ نَارًا فَجَاءَ رَجُلٌ، حِينَ سَمِعَ ذَلِكَ مِنَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، بِشِرَاكٍ أَوْ بِشِرَاكَيْنِ، فَقَالَ: هَذَا شَيْءٌ كُنْتُ أَصَبْتُهُ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: شِرَاكٌ أَوْ شِرَاكَانِ مِنْ نَارٍ.
أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازى: 38 باب غزوة خيبر.

46-боб. Ғулул – ғазот ўлжаларидан ўғирлашнинг қаттиқ ҳаромлиги ва Жаннатга фақат мўминларгина кириши

74. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Хайбарни фатҳ қилдик. У ердан олтин ёки кумуш эмас, сигир, туя, буюмлар, боғ-роғларни ўлжа олдик. Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга Водил-Қурога[7] қараб йўл олдик. У кишининг Мидъам исмли қули бўлиб, уни Бани Зибоб қабиласидан бир киши ҳадя қилган эди. (Водийда тўхтаганимизда) ўша қул Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг туяларидаги эгарни тушираётганида (қаердандир) дайди ўқ келиб уни ўлдирди. Одамлар: «Унга шаҳидлик муборак бўлсин», деб юборишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам эса: «Йўқ! Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, у Хайбар куни ўлжалар орасидан (сўрамасдан) олган шамла[8] тақсимотга тушмаган эди. (Энди) ўша уни олов бўлиб ёндиради», дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бу гапларини эшитгандан кейин бир киши бир ёки иккита шиппакнинг ипини кўтариб келиб: «Мен (ўлжалар тақсимотидан олдин) мана буни олгандим», деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Оловдан бўлган шиппакнинг ипи», ёки «иккита шиппакнинг ипи», деб айтдилар».

Бухорий (4234), Муслим (115/211).

(51) بَابٌ هَلْ يُؤَاخَذُ بِأَعْمَالِ الْجَاهِلِيَّةِ

75 - حَدِيثُ ابْنِ مَسْعُودٍ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رَجُلٌ يَا رَسُولَ اللهِ أَنُؤَاخَذُ بِمَا عَمِلْنَا فِي الْجَاهِلِيَّةِ قَالَ: مَنْ أَحْسَنَ فِي الْإِسْلَامِ لَمْ يُؤَاخَذْ بِمَا عَمِلَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ، وَمَنْ أَسَاءَ فِي الْإِسْلَامِ أُخِذَ بِالأَوَّلِ وَالْآخِرِ.
أخرجه البخاري في: 88 كتاب استتابة المرتدين: 1 باب إثم من أشرك بالله.

51-боб. Жоҳилиятдаги амаллар учун (киши) жазоланадими?

75. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Бир киши: «Эй Расулуллоҳ, жоҳилиятда қилган ишларимиз учун жазоланамизми?» – деб сўради. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким Исломда яхши (ишлар билан машғул) бўлса, жоҳилиятда қилган(ёмонлик)лари учун жазоланмайди. Ким Исломда ёмон (ишлар билан машғул) бўлса, олдингисию охиргиси (жоҳилиятдаги ва Исломга киргандан кейинги гуноҳлари) туфайли жазоланади», дедилар».[9]

Бухорий (6921), Муслим (120/218, 219).

(52) بَابُ كَوْنِ الْإِسْلَامِ يَهْدِمُ مَا قَبْلَهُ وَكَذَا الْهِجْرَةُ وَالْحَجُّ

76 - حَدِيثُ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَنَّ نَاسًا مِنْ أَهْلِ الشِّرْكِ كَانُوا قَدْ قَتَلُوا وَأَكْثَرُوا، وَزَنَوْا وَأَكْثَرُوا، فَأَتَوْا مُحَمَّدًا صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالُوا: إِنَّ الَّذِي تَقُولُ وَتَدْعُو إِلَيْهِ لَحَسَنٌ لَوْ تُخْبِرُنا أَنَّ لِمَا عَمِلْنَا كَفَّارَةً؛ فَنَزَلَ (وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللهِ إِلَهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ) ، وَنَزَلَ: (قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ).
أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 39 سورة الزمر.

52-боб. Ислом, шунингдек, ҳижрат ва ҳаж ўзидан олдинги нарсаларни (гуноҳларни) йўқ қилиши

76. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумонинг ҳадиси: «Мушриклардан бўлган (бир қанча) кишилар кўп одам ўлдирган, кўп зино қилган эди. Улар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларига келиб: «Сен айтаётган, унга даъват қилаётган нарсанг (Ислом) жуда яхши. Энди биз қилган ишларга каффорат (гуноҳларни ювиш) борлиги ҳақида ҳам хабар берсанг», дейишди. Шунда

وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللهِ إِلَـٰهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللهَ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ يَلْقَ أَثَامًا

«Улар Аллоҳ билан бирга бирон илоҳга илтижо қилмаслар. Аллоҳ (ўлдиришни) ҳаром қилган жонни ноҳақ ўлдирмаслар. Зино қилмаслар. Ким ана шуни қилса, уқубатга дучор бўлур» («Фурқон» сураси, 68) ва

قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ

«(Эй Муҳаммад соллалоҳу алайҳи ва саллам), Менинг (турли гуноҳ-маъсиятлар қилиш билан) ўз жонларига жиноят қилган бандаларимга айтинг: «Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлманглар! Албатта, Аллоҳ (Ўзи хоҳлаган бандаларининг) барча гуноҳларини мағфират қилади. Албатта, Унинг Ўзигина мағфиратли, меҳрибондир» («Зумар» сураси, 53) оятлари нозил бўлди».

Бухорий (4810), Муслим (122/222).

(53) بَابُ حُكْمِ عَمَلِ الْكَافِرِ إِذَا أَسْلَمَ بَعْدَهُ

77 - حَدِيثُ حَكِيمِ بْنِ حِزَامٍ رضي الله عنه، قَالَ: قُلْتُ يَا رَسُولَ اللهِ أَرَأَيْتَ أَشْيَاءَ كُنْتُ أَتَحَنَّثُ بِهَا فِي الْجَاهِلِيَّةِ مِنْ صَدَقَةٍ أَوْ عِتَاقَةٍ وَصِلَةِ رَحِمٍ، فَهَلْ فِيهَا مِنْ أَجْرٍ فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَسْلَمْتَ عَلَى مَا سَلَفَ مِنْ خَيْرٍ.
أخرجه البخاري في: 24 كتاب الزكاة: 24 باب من تصدق في الشرك ثم أسلم.

53-боб. Кофир (жоҳиллик пайтида) қилган амалларнинг мусулмон бўлганидан кейинги ҳукми

77. Ҳаким ибн Ҳизом розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: «Эй Расулуллоҳ, мен жоҳилият вақтида ибодат мақсадида садақа ёки қул озод этиш, қариндош-уруғчилик алоқаларини боғлаш каби қилган ишларим бор. Нима дейсиз, (жоҳилият пайтидаги) шу ишларда (менга) ажр борми?» – деб сўрадим. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ўтган яхшиликлар устига мусулмон бўлдинг (яъни, энди уларга ҳам савоб оласан)», дедилар».

Бухорий (1436), Муслим (123/223, 224, 225).



[1]Охират масаласида айтилган “абадий” сўзини икки хил тушуниш мумкин:

1. Аллоҳ куфр, ширк ва нифоқ аҳлига ваъда қилган, ҳеч қачон тугамайдиган абадий азоб.

2. Аллоҳ гуноҳи кабираларга қўл уриб, тавба қилмай вафот этган мусулмонларга тайинлаган, муайян муддатдан кейин тугайдиган доимий азоб.

Шайх Абдулазиз Ар-Рожиҳий айтади: “Аллоҳ таолонинг

وَمَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا

“Ким бир мўминни қасддан ўлдирса, унинг жазоси жаҳаннамдир, у ерда абадий қолади” (“Нисо”, 93) деган оятидаги “абадий” сўзининг аҳли сунна вал-жамоа наздидаги маъноси “узоқ вақт қолиш”дир.

Абадийлик икки турлидир: 1) Ниҳоясиз, доимий абадийлик – бу кофирлар учун бўлган абадийлик; 2) Муддати тугайдиган, охири бор абадийлик – бу муваҳҳид (Аллоҳни якка деб билувчи, Унга ширк келтирмаган) кишиларнинг осийлари учун белгиланган абадийлик.

Баъзи осийларнинг қилган гуноҳи даражасига қараб уларга бериладиган азоб узоқ вақтга чўзилиши мумкин. Лекин у тавҳид ва иймон билан вафот этган экан, бу азобнинг ниҳояси бўлади. Дўзахда абадий қолиб кетмайди”. “Ажвибатун муфийдаҳ ‘ан асъилатин адийдаҳ”, 18-бет.

Шунингдек, ўзини ўзи ўлдирган киши ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳадиси қудсийда Аллоҳ таолонинг “Унга Жаннатни ҳаром қилдим”, деган сўзини ривоят қилиб айтганлар.

Бу ердаги “Жаннатнинг ҳаром бўлиши” ҳам юқоридаги маънодадир:

1. Абадий ҳаром бўлиши – бу кофир, мушрик ва мунофиқлар учун бўлиб, улар Жаннатга ҳеч қачон кирмайдилар.

2. Вақтинчалик ҳаром бўлиши – осий мўминларга Жаннатга биринчи бўлиб кирувчилар билан бирга кириш ҳаром бўлади. Маълум вақт уларга Жаннат ҳаром бўлади. Дўзахда гуноҳларига яраша жазоланиб бўлганларидан кейин Жаннатга кирадилар ва ўша ерда қоладилар.

Баъзи олимлар: “Жаннатнинг ҳаром бўлиши унинг олий ўринларидан маҳрум бўлишдир”, деган бўлса, яна баъзилар: “Ўзини ўзи ўлдирган кишига Жаннатнинг абадий ҳаром бўлиши ўз ўрнида келган. Лекин бу шунчаки киши ўзини ўзи ўлдириши туфайли эмас, Аллоҳ ҳаром қилган бу ишни ҳалол санагани туфайли бўлади”, дейишган.

Юқоридагилардан қисқача хулоса шуки, одам ўзини ўзи ўлдириши билан Ислом миллатидан – динидан чиқиб қолмайди, бу билан худди кофир, мунофиқ ва мушриклар каби дўзахда абадий қолмайди.

Бу ҳадиснинг маъноси ҳақида айтган гапларимизнинг барчаси аҳли сунна вал-жамоанинг ақидасига мувофиқ бўлиб, “Гуноҳи кабира қилган мўминлар ҳам абадий дўзахда қолади”, деб ҳукм қилган хаворижлар ва муътазилалар гапига зиддир.

Ибн Хузайма роҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Китоб ва Суннатда тавҳид аҳлига (мўмин-мусулмонларга) айтилган барча ваийд-қўрқитувларнинг юзага чиқишини бир шарт тўсиши мумкин: Аллоҳ уларни мағфират қилишни, кечириб юборишни, Ўз ҳузуридан неъматлантириб, афзал қилишни хоҳласа, мана шу қилган гуноҳи учун азобламайди. Чунки, Аллоҳ азза ва жалла Китобида очиқ-ойдин қилиб хабар берди-ки, ширкдан бошқа барча гуноҳларни кечириб юбориши мумкин:

إِنَّ اللهَ لَا يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَاءُ ۚ وَمَن يُشْرِكْ بِاللهِ فَقَدِ افْتَرَىٰ إِثْمًا عَظِيمًا

“Албатта Аллоҳ Ўзига (бирон нарсанинг) шерик қилинишини кечирмас. Шундан бошқа гуноҳларни Ўзи хоҳлаган бандалари учун кечирур. Ким Аллоҳга (бирор кимса ёки нарсани) шерик келтирса, бас, у буюк гуноҳни тўқиб чиқарибди”. (“Нисо” сураси, 48-оят)”. Ибн Хузайма. “Тавҳид китоби”, 2-жилд, 869-бет.

Ибн Ҳиббон роҳимаҳуллоҳ айтади: “(Мўминлар ҳақида келган) “Жаннатга кирмайди”, каби хабарларнинг барчасида Жаннатнинг олий ва юқори даражалари назарда тутилган. Яъни, “Ким мана шу гуноҳларга қўл урадиган бўлса, Аллоҳ унга шу гуноҳларни қилмаган кишилар кирадиган Жаннатнинг олий даражаларига етишни ҳаром қилади”, маъносида. Чунки Жаннатдаги даражаларга киши тоат-ибодатларининг ҳолатига қараб эришади ва қилган маъсиятларига кўра афзалларидан маҳрум бўлади”. “Саҳиҳу Ибн Ҳиббон”, 11-жилд, 24-бет.

Ибн Дақиқ ал-Ийд айтади: “Аллоҳ таолонинг “Унга Жаннатни ҳаром қилдим”, деган сўзини баъзилар ўз маъносида бўлишини айтишган, баъзилар эса (бошқа далилларга таяниб) таъвил қилишган (бошқа маънолар билан тушунтиришган). Таъвил қилганлар “Жаннатнинг ҳаром бўлиши”ни “Муайян замонга ёки ҳолатга хос. У Жаннатга пешқадамлар билан кирмайди”, дейишган. Ёки мана шу ишни ҳалол санаб, кофир бўлишига, ўзини ўзи ўлдиргани учун эмас, куфри сабабли дўзахда абадий қолишига йўйишган”. “Иҳкамул-аҳкам шарҳи умдатил-аҳкам”, 437-бет.

Манба: https://islamqa.info/ar/163938

[2]“Яъни, ким Исломдан бошқа дин билан (“Бу иш шундай бўлса/бўлмаса, яҳудий бўлай”, “... насроний бўлай”, каби) қасам ичадиган бўлса, у қалби билан қасд қилиб шундай қасам ичадиганлар – кофирлар ҳақли бўлган азобга учрайди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг “…у ўзи айтгандекдир”, деганлари ҳукм (Исломдан бошқа дин билан қасам ичган кишини кофирга чиқариш) эмас, таҳдид ва бу ишдан қайтариш учун қаттиқ таъкидлаш маъносидадир.

Ибн Мунзир: “… у ўзи айтганидекдир”, дегани бу гапни айтган кишини куфрга нисбат бериш эмас. Аксинча, бу жумлада “у мана шу иши билан катта бир ёлғонни айтибди”, маъноси бор”, деган”. Ҳофиз Ибн Ҳажар Ал-Асқалоний. “Фатҳул-Борий”. Қасамлар ва назрлар китоби. “Исломдан бошқа миллат билан қасам ичиш” боби, 6652-ҳадис шарҳи.

Адашиб, ёки илмсизлик туфайли Исломдан бошқа дин билан қасам ичиб қўйган кишининг каффорати (гуноҳини ювиши) қандай бўлади? – Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: “Ким қасам ичиб, “Лотга қасам, Уззога қасам”, деб айтадиган бўлса, унинг ортидан “Ла илаҳа иллаллоҳ”, десин…” Бухорий (4860), Муслим (1647/4151).

[3]Киши ўзининг бир муаммоси ечилишини ният қилиб, “Шундан қутулсам, Аллоҳ йўлида фалон нарсани эҳсон қиламан/қилиб бераман”, деб айтиши назрдир. Назрни киши ўз қудрати етган, имконияти бўлган нарсада қилиши керак. Масалан, бир киши касали тузалса, ўзиники бўлмаган ва сотиб олишга пули ҳам етмайдиган бир буюмни садақа қилиб юборишни назр қилса, бундай назрнинг эътибори йўқ. Бу назрга вафо қилиши, уни бажариши ҳам шарт бўлмайди. Чунки, бошиданоқ назр ўз ўрнига тушмади.

[4]Ҳофиз Ибн Ҳажар Ал-Асқалоний ҳадисда айтилган кишининг исмини Қузмон Зофрий деган. Ҳадисни шарҳлаган кўпчилик олимларга кўра у мунофиқлардан бўлиб, Хайбарда ўз обрўси учунгина урушган. Шунинг учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни дўзах аҳлидан деганлар. Ҳадис охиридаги “Жаннатга фақат мусулмон жонгина киради”, деган жумла ҳам шунга далолат қилишини айтишган. (“Фатҳул-Борий”, Мағозий китоби, “Хайбар ғазоти” боби, 4203-ҳадис шарҳидан қисқартириб олинди).

[5] Ҳадисдаги жумлалар изоҳи, воқеа гувоҳи бўлган саҳобанинг исми (Аксам ибн Абул Жавн) Ҳофиз Ибн Ҳажар Ал-Асқалонийга тегишли “Фатҳул-Борий”дан олинди: Мағозий китоби, “Хайбар ғазоти” боби, 4202-ҳадис шарҳи.

[6]“Унга Жаннатни ҳаром қилдим” жумласининг шарҳи олдинги ҳадисларда ўтди.

[7]Водил-Қуро – Ёқут Ҳамавий айтади: “У Мадина ва Шом ерлари ўртасидаги водийдир. Таймо ва Хайбар ўртасида жойлашган бўлиб, водийда кўплаб қишлоқлар борлиги сабабли шундай аталган”.

[8] Шамла – жун ёки юнгдан бўлган устки кийим, чопон.

[9] Ҳофиз Ибн Ҳажар Ал-Асқалоний шарҳи:

“Ким Исломда ёмон бўлса, олдингисию охиргиси туфайли жазоланади”.

Хаттобий айтади: “Ҳадиснинг зоҳири Ислом ўзидан олдинги гуноҳларни ўчириши ҳақидаги умматнинг ижмоъсига зиддек кўринади. Чунки Аллоҳ таоло:

قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُوا إِن يَنتَهُوا يُغْفَرْ لَهُم مَّا قَدْ سَلَف

(Эй Муҳаммад), кофир бўлган кимсаларга айтингки, агар (кофирликларидан) тўхтасалар, ўтган гуноҳлари мағфират қилинур” (“Анфол” сураси, 38-оят) деган.

Энди бу ҳадиснинг шарҳи шундай-ки, агар кофир мусулмон бўлса, Исломгача ўтган ишлари туфайли жазоланмайди. Лекин Исломга кирганидан кейин ҳам ёмонликларда давом этса, гуноҳларни яна ҳам кўпроқ қилса, гарчи мусулмон бўлса-да, Исломга кирганидан кейинги ва ундан олдинги ишлари учун жазога ҳақли бўлади. Худди унга “Кофир бўлганингда мана бу ишларни қилар эдинг. Энди мусулмонлигинг нега сени шу гуноҳдан тўсмади?” – деб танбеҳ берилгани каби”. Иқтибос тугади.

Демак, олдинги (кофирлик вақтидаги) гуноҳлари учун танбеҳ, кейинги (Исломдаги) гуноҳлари учун жазолаш билан муомала қилинади.

Лекин ҳадисни қуйидагича шарҳлаш афзал: “Бу ердаги “ёмонлик қилиш”дан мақсад куфрдир. Чунки у ёмонликларнинг энг охирги чегараси, маъсиятларнинг энг каттасидир. Агар бир киши муртад бўлиб, шу ҳолида ўлса, у худди мусулмон бўлмаган кишидекдир – қилган барча гуноҳлари учун жазоланади”.

Бухорий роҳимаҳуллоҳ айни маънога ишора қилиб, ушбу ҳадисни “Энг катта гуноҳ ширкдир”, ҳадисидан кейин келтирган ва иккала ҳадисни ҳам “Муртадлар ҳақидаги боблар”да берган.

Ибн Баттол Муҳаллабдан ривоят қилади: “Бу ҳадиснинг маъноси шуки, ким Исломда яхши амалларни давомий суратда қилса, унинг талабларини бажарса, жоҳилиятдаги ишларига жазо олмайди. Ким Исломда ёмон амалларни қилса, яъни, тавҳидни тарк этса, олдинги қилган барча ишлари учун жазоланади”.

Ибн Баттол айтади: “Бу гапни бир қанча олимларга кўрсатдим. Улар: “Ҳадиснинг маъноси айнан шундайдир! Бу ердаги “ёмонлик”дан кўзда тутилган мақсад фақатгина куфрдир. Чунки мусулмон киши жоҳилиятдаги амаллари учун жазоланмаслигига ижмоъ қилинган” – дейишди”.

Муҳиб Ат-Табарий ҳам қатъий қилиб шу гапни айтган. Ибнут-Тийн Довудийдан “Ким Исломда яхшилик қилса”нинг маъноси “Исломда вафот этса”, “Ким Исломда ёмонлик қилса”ники эса “Исломдан бошқа нарсада ўлса”, деганини нақл қилган.

Абу Абдулмалик Ал-Бавний айтади: “Ким Исломда яхши бўлса” жумласининг маъноси “Ким ҳақиқий, нифоқ ва шак-шубҳалардан холи тарзда Исломга кирса”, демакдир. “Ким Исломда ёмон бўлса” – “Риё ва одамлар эшитиши учун мусулмон бўлса”, маъносида. Қуртубий шу маънони қўллаб-қувватлаган. Яна “яхши бўлиш”ни “Исломга ихлос билан кириш ва вафотигача шундай қолиш”, деб шарҳлаганлар ҳам бор. “Ёмон бўлиш” эса бунинг тескарисидир. Чунки кимнинг Исломи холис бўлмаса, мунофиқ бўлади, жоҳилиятда қилган гуноҳлари ундан ўчирилмайди. Яна ўша куфр вақтидаги ишларига мунофиқлиги ҳам қўшилиб, ҳаммаси учун жазоланади”.

Ҳофиз Ибн Ҳажар Ал-Асқалоний. “Фатҳул-Борий”. Муртадлар ва (Исломдан) бўйин товлаганларни тавба қилдириш ва уларга қарши урушиш китоби. “Аллоҳга ширк келтирган кишининг гуноҳи” боби. 6921-ҳадис шарҳи.