Ислом Нури
Араб тилини ўрганамиз
Ф Е Ъ Лv Феъл - иш-ҳаракатни, унинг қилинган замонини ва фоилини (қилувчи шахсни) англатган калимадир. Иш-ҳаракатнинг бажарувчиси аниқ бўлиш-бўлмаслиги эътибори билан феъл иккига - маълум ва мажҳулга бўлинади. Маълум феълнинг фоили муфрад, тасния, жамъ шаклида келиши, шунингдек мутакаллим, мухотаб ва ғоиб бўлиши, музаккар ва муаннас жинсида бўлиши мумкин. Муфрад - бирлик, тасния - иккилик, жамъ - кўплик шаклларидир. Мутакаллим – сўзловчи (1-шахс - мен, биз), мухотаб – тингловчи (2-шахс - сен, сиз), ғоиб – ўзга (3-шахс - у, улар)ни англатади. Музаккар - эркак жинси, муаннас - аёл жинсидир. М а ъ л у м ф е ъ л и м о з и йv Иш-ҳаракатнинг сўз айтилган замондан илгари бажарилганини англатган калима феъли мозий - ўтган замон феъли деб аталади. Маълум феъли мозий иш-ҳаракатни бажарувчи шахсларига кўра 14 суратда - 6 ғоиб, 6 мухотаб ва 2 мутакаллим сийғасида тусланади. 6 ғоибнинг 3 таси музаккар, 3 таси муаннасдир: ضَرَبَ - урди бир эр ўтган замонда, муфрад, музаккар, ғоиб, маълум феъли мозий. ضَرَبَا - урди икки эр ўтган замонда, тасния, музаккар, ғоиб, маълум феъли мозий. ضَرَبُوا - урдилар кўп эрлар ўтган замонда, жамъ, музаккар, ғоиб, маълум феъли мозий. ضَرَبَتْ - урди бир аёл ўтган замонда, муфрад, муаннас, ғоиб, маълум феъли мозий. ضَرَبَتَا - урди икки аёл ўтган замонда, тасния, муаннас, ғоиб, маълум феъли мозий. ضَرَبْنَ - урдилар кўп аёллар ўтган замонда, жамъ, муаннас, ғоиб, маълум феъли мозий. 6 мухотабнинг 3 таси музаккар, 3 таси муаннасдир: ضَرَبْتَ - урдинг бир эр ўтган замонда, муфрад, музаккар, мухотаб, маълум феъли мозий. ضَرَبْتُمَا - урдингиз икки эр ўтган замонда, тасния, музаккар, мухотаб, маълум феъли мозий. ضَرَبْتُمْ - урдингиз кўп эрлар ўтган замонда, жамъ, музаккар, мухотаб, маълум феъли мозий. ضَرَبْتِ - урдинг бир аёл ўтган замонда, муфрад, муаннас, мухотаб, маълум феъли мозий. ضَرَبْتُمَا - урдингиз икки аёл ўтган замонда, тасния, муаннас, мухотаб, маълум феъли мозий. ضَرَبْتُنَّ - урдингиз кўп аёллар ўтган замонда, жамъ, муаннас, мухотаб, маълум феъли мозий. Мутакаллим 2 сийғада - муфрад ва маъал ғойр (ўзга билан бирга):ضَرَبْتُ - урдим мен бир эр ё аёл ўтган замонда, муфрад, мутакаллим, маълум феъли мозий. ضَرَبْنَا - урдик биз кўп эр ё аёллар ўтган замонда, мутакаллим маъалғойр, маълум феъли мозий. М а ж ҳ у л ф е ъ л и м о з и йv Қилувчиси зикр қилинмайдиган феъллар мажҳул феъллар деб аталади. Мозий феълидан мажҳуллик нисбати ясаш учун охиргидан олдинги ҳарфи касрали қилинади, ундан олдинги барча ҳаракатли ҳарфлар заммали қилинади: ضَرَبَ → ضَرِبَ → ضُرِبَ каби. v Мажҳул феъли мозий ҳам маълум феъли мозий каби 14 суратда - 6 ғоиб, 6 мухотаб ва 2 мутакаллим сийғасида тусланади. 6 ғоибнинг 3 таси музаккар, 3 таси муаннасдир: ضُرِبَ - урилди бир эр ўтган замонда, муфрад, музаккар, ғоиб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبَا - урилди икки эр ўтган замонда, тасния, музаккар, ғоиб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبُوا - урилди кўп эрлар ўтган замонда, жамъ, музаккар, ғоиб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبَتْ - урилди бир аёл ўтган замонда, муфрад, муаннас, ғоиб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبَتَا - урилди икки аёл ўтган замонда, тасния, муаннас, ғоиб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبْنَ - урилди кўп аёллар ўтган замонда, жамъ, муаннас, ғоиб, мажҳул феъли мозий. 6 мухотабнинг 3 таси музаккар, 3 таси муаннасдир: ضُرِبْتَ - урилдинг бир эр ўтган замонда, муфрад, музаккар, мухотаб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبْتُمَا - урилдингиз икки эр ўтган замонда, тасния, музаккар, мухотаб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبْتُمْ - урилдингиз кўп эрлар ўтган замонда, жамъ, музаккар, мухотаб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبْتِ - урилдинг бир аёл ўтган замонда, муфрад, муаннас, мухотаб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبْتُمَا - урилдингиз икки аёл ўтган замонда, тасния, муаннас, мухотаб, мажҳул феъли мозий. ضُرِبْتُنَّ - урилдингиз кўп аёллар ўтган замонда, жамъ, муаннас, мухотаб, мажҳул феъли мозий. Мутакаллим 2 сийғада - муфрад ва маъал ғойр (ўзга билан бирга):ضُرِبْتُ - урилдим мен бир эр ё аёл ўтган замонда, муфрад, мутакаллим, мажҳул феъли мозий. ضُرِبْنَا - урилдик кўп эр ё аёллар ўтган замонда, мутакаллим маъалғойр, мажҳул феъли мозий. |
| ◄◄◄Бошига қайтиш |
