Махзуротлар ва уларнинг жарималари

1.С: Ҳаж ва умрадаги махзуротларга нималар киради?

Ж: Ҳаж ва умрадаги махзуротлар икки турли бўлади:

1. Эҳромдаги махзуротлар, яъни ман қилинган ишларни қилиб қўйиш;

2. Ҳаж ва умра амалларида бирон вожибни қилмай қўйиш, ёки вақтидан кечиктиришга ўхшаш махзуротлар.

1. Эркаклар аъзога мослаб тикилган кийим кийиши;

7. Қуруқликдаги овланадиган ҳайвонларни овлаш, ўлдириш ёки овчига ов қаерда эканини айтиб бериш;

8. Жинсий алоқа ва унга олиб борадиган ўпиш, қучиш каби ишлар.

3.С: Тикилган кийимларни кийиш махзуроти ва унинг жарималарини батафсил айтиб берсангиз?

Ж: Эҳромдаги киши баданга ёки бирон аъзога мослаб тикилган кийимни билибми, билмайми қасдданми адашибми, ўз ихтиёри биланми ёки мажбуранми кийса, буларнинг ҳаммасининг ўзига яраша жаримаси бор.

Ж: Эҳромдаги киши тикилган кийимни бир кеча ёки бир кундуз ёки иккисидан бирини муддатича кийиб юрса, унга ҳарамда бир қўй сўйиш вожиб бўлади

5.С: Бир кеча ёки бир кундуздан оз муддат кийиб юрганнинг жаримаси нима?

Ж: Бир соатдан кўпроқ кийган бўлса, фитр закотича буғдой ёки бошқа озуқадан садақа чиқаради. Бир соатдан оз бўлса, бир ҳовуч буғдой миқдорида садақа чиқаради.

6.С: Бир неча кеча ва кундуз кийиб юрган бўлса, ҳар кунига алоҳида жарима тўлайдими?

Ж: Ҳаммасига бир қўй сўйиш кифоя қилади. Аммо бир-икки кун кийим кийгани жаримасига жонлиқ сўйгандан кейин яна кийишда давом этса, ёки қайтадан кийса, унга иккинчи бор жарима тўлаш вожиб бўлади.

7.С: Бир кун мобайнида турли тикилган кийимларни кийса, масалан кўйлак, шим ва ҳоказоларни ҳар бирига алоҳида жарима тўлайдими?

Ж: Ҳар бирига алоҳида жарима тўламайди, ҳаммасига бир қўй сўйиш кифоя қилади.

8.С: Тикилган кийимни елкасига ташлаб олса, ёки белидан пастига ўраб олса, бунинг жаримаси нима?

Ж: Бунга жарима йўқ. Чунки ман қилинган нарса кийимни одатдагидай кийишдир.

9.С: Ўртаси тикилган ёки четлари чокланган эҳром либосини кийса, бунинг жаримаси нима?

Ж: Бунга жарима йўқ. Чунки баданга ёки бирон аъзосига мослаб тикилган эмас. Лекин эҳром либосининг ҳеч еридан тикилмагани афзал.

10.С: Тикилган ва хушбўйланган кийимни бир кун миқдорича кийса, унга нима вожиб бўлади?

Ж: Унга икки қўй сўйиш вожиб бўлади, бири тикилган бўлгани, иккинчиси хушбўй бўлгани учун.

11.С: Маҳси, этик, туфли кийса унга нима вожиб бўлади?

Ж: Мазкур оёқ кийимлар агар тўпиқни бекитиб турадиган бўлса, ва уни бир кун миқдорича кийса, унга қўй сўйиш вожиб бўлади. Ундан оз муддат кийса, садақа бериши вожиб бўлади.

12.С: Бошни ва юзни бекитиш махзуротлари ва унинг жарималарини батафсил айтиб берсангиз?

Ж: Эҳромдаги киши бошини ёки юзининг ҳаммасини ёки тўртдан бирини бир кеча ёки бир кундуз билибми, билмайми, қасдданми адашибми, ўз ихтиёри биланми ёки мажбуранми, хоҳ уйқуда хоҳ уйғоқликда, бекитиб юрса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Бош ёки юзни бекитилган қисми тўртдан биридан оз бўлса, ёки бир кундан оз муддат кийиб юрса, фақат садақа вожиб бўлади .

13.С: Агар қулоғи ёки орқа бўйни ёхуд соқолининг жағдан паст қисмини бекитса, унга нима вожиб бўлади?

14.С: Бошини тоғора, тахта каби нарсалар билан бекитса нима бўлади?

Ж: Бунга жарима йўқ. Чунки ман қилинган нарса дўппи, қалпоқ, рўмол каби одатда бошга кийиладиган нарсалар билан бошни бекитишдир.

15.С: Эҳромдаги киши бошини каъбапўш остига киргизса, унга бирон нарса вожиб бўладими?

Ж: Ҳеч нарса вожиб бўлмайди. Лекин каъбапўшнинг юзи ёки бошига тегиб туриши макруҳ.

16.С: Эҳромдаги эр ё аёл киши баданини хуш бўйласа, унга нима вожиб бўлади?

Ж: Ишлатилган хушбўйлик оз миқдорда бўлиб, бош, қўл, билак, оёқ, сон каби тўла бир аъзо хушбўйланса, бир қон (бир қўй сўйиш) вожиб бўлади, бир аъзодан кам бўлса, садақа вожиб бўлади. Бордию хушбўйлик кўп бўлса, хушбўйланган жой агарчи бир аъзодан кам бўлса ҳам бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Хушбўйликнинг оз-кўплиги одамлар урф-одатига қараб белгиланади.

17.С: Бутун аъзойи баданини хушбўйласа, ҳар-бир аъзонинг сонига қараб жарима кўпаядими?

Ж: Агар бир ўтиришда хушбўйласа, бир қўй сўйиш кифоя, жарима кўпаймайди. Аммо вақт оралаб хушбўйлаган бўлса, ҳар-бирига алоҳида жарима тўлайди.

Эслатма: Каффорат вожиб бўлиши учун хушбўйлик узоқ вақт давом этиши шарт эмас, хушбўйлангандан сўнг ўша заҳоти ювиб ташласа ҳам, юқорида баён қилганимиздек қўй сўйиш ёки садақа вожиб бўлади. Кийим бундан мустасно, унда қўй сўйиш вожиб бўлиши учун хушбўйланган кийимни бир кеча ёки бир кундуз мобайнида кийиб юрган бўлиши керак.

19.С: Муҳрим кийимини хушбўй қилса нима бўлади?

Ж: У устидаги либосининг икки шапалоқдан кўпроқ миқдорини хушбўйласа ёки бошқа либосни хушбўйлаб, сўнгра бир кун ёки бир тун миқдорича кийса, бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Хушбўйланган ўрин икки шапалоқ бўлиб, бир кун ёки бир тун миқдорича кийиб юрса, унга садақа вожиб бўлади. Агар ундан камроқ бўлса, бир ҳовуч садақа беради. Бу ҳукмлар хушбўйлик оз бўлган тақдирда, аммо хушбўйлик кўп бўлса, икки шапалоқдан оз жойга тегса ҳам қўй сўйиш вожиб бўлади.

20.С: Баданига хушбўй ёғ суртса нима бўлади?

Ж: Хушбўй қилувчи ёғ атир ҳукмида. Масалан, бошини хушбўй ёғда ёғласа, бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

21.С: Муҳрим тирноқларини олса нима бўлади?

Ж: У оёқ-қўлларининг тирноғини ёки бир оёғи ёки бир қўлининг тирноғини бир ўтиришда олса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Оёқ-қўлининг тирноқларни тўрт ўтиришда олса, унга тўртта қўй сўйиш вожиб бўлади.

22.С: Бир аъзодан бешдан кам тирноқни олса нима бўлади?

Ж: Бир аъзодан бешдан кам тирноғни олса, унга садақа вожиб бўлади.

23.С: Турли аъзолардан жами бешта тирноқ олса, масалан ўнг қўлдан иккита чап қўлидан иккита,оёғидан битта тирноғ олса нима бўлади?

Ж: Имом Абу Ҳанифа ва Абу Юсуф наздиларида бу ҳолатда ҳам садақа вожиб бўлади.

24.С: Муҳрим баданидаги тукларни олса нима бўлади?

Ж: У сочи ёки соқолини ҳаммасини ёки тўртдан бирини олдирса, қўй сўйиш, тўртдан биридан камроғини олдирса, садақа вожиб бўлади. Қўлтиғи ёки авратидаги тукларни олса ҳам қўй сўйиш вожиб бўлади. Қўй сўйиш вожиб бўлишида қисқартиришнинг ҳукми олиш билан бир хил. Тукни тўкувчи кремларни ишлатиш, тукни юлиш ҳам тагидан қирдириб олиш ҳукмида.

25.С: Бошни орқа тарафидан ҳижома ўринларидаги сочни олдирса нима бўлади?

Ж: Имом Абу Ҳанифа наздиларида қўй сўйиш, икки шогирдлари наздиларида эса садақа вожиб бўлади.

Ж: Юқорида айтилган ҳамма масалаларда эркак-аёлнинг ҳукми бир хил.

Эслаима: Соч олдирганга жарима вожиб бўлишида унинг ўзи олиши, ёки бошқа киши унинг буйруғи билан ёки буйруғисиз олиши, ихтиёри билан ёки мажбуран олиши, билиб ёки билмай олиши, эсида йўқ ёки қасддан олишининг фарқи йўқ, ҳамма ҳолатда жарима вожиб бўлади.

27.С: Эҳромдаги киши бирон узр сабабли махзурлар (юқорида ман қилинган ишлар)дан бирини қилиб қўйса нима бўлади?

Ж: Узр сабабли қўй сўйиш бўладиган махзур қилган бўлса, қуйидаги ишлардан бирини қилиш унинг ихтиёрида:

2. Ёки олти мискинга уч соъ буғдой садақа беради (ҳар мискинга ярим соъдан беради. Бир соъ тақрибан 2,5кг);

3. Ёки олти мискинга бир соъдан, олти соъ майиз ёки хурмо садақа беради;

Бу масалада бою-камбағалнинг ҳукми бир. Агар узр сабабли қилган махзури садақа вожиб бўладиган махзурлардан бўлса, ё ярим соъ буғдой садақа қилади ёки бир кун рўза тутади.

28.С: Жимоъ махзуроти ва унга олиб борувчи ишлар ҳукмини айтиб берсангиз?

1. Ҳаж ёки умрага эҳром боғлаган киши хотинини шаҳват билан ўпса ёки ушласа, маний келса ҳам келмаса ҳам, унга қўй сўйиш вожиб бўлади.

2. Ҳажга эҳром боғлаган киши ҳали Арафотда турмасдан аввал жинсий алоқа қилиб қўйса, ҳажи бекор бўлади ва унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Лекин ҳажни гўё бузилмагандай давом эттиради ва унга келаси йил қайтадан ҳаж қилиш вожиб бўлади.

3. Ҳожи Арафотда тургандан кейин, зиёрат тавофини қилмай, соч олдирмай туриб жинсий алоқа қилиб қўйса, унга бир туя сўйиш вожиб бўлади, лекин ҳажи бекор бўлмайди.

4. Соч олдиргандан сўнг зиёрат тавофини қилмай туриб, ёки зиёрат тавофини қилгандан сўнг соч олдирмай туриб, жимоъ қилиб қўйса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

5. Умрага эҳром боғлаган киши тавофдан олдин жимоъ қилиб қўйса, умраси бекор бўлади. Умрани давом эттираверади ва унга бир қўй сўйиш билан бирга қайта умра қилиш вожиб бўлади.

6. Умра қилувчи тавофдан сўнг жимоъ қилиб қўйса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади, умраси бекор бўлмайди.

29.С: Қасддан жимоъ қилиш билан унутиб жимоъ қилишнинг фарқи борми?

30.С: Бузиб қўйган ҳажининг қазосини ўтагани чиққан ҳожи сафар давомида хотинидан йироқда юриши керакми?

Ж: Ҳаж маҳзуортлари турлича, жумладан: таҳоратсиз тавоф қилиш, вожиб амални тарк қилиш, ҳаж амаллари тартибини бузиб қўйиш, фарз ёки вожиб амални вақтидан кечиктириш, қуйида буларнинг ҳаммасини батафсил баён қиламиз.

32.С: Ҳожи таҳоратсиз ёки жунуб ҳолда тавоф қилса нима бўлади?

1. Агар ҳожи қудум тавофини ёки видолашув тавофини таҳоратсиз қилса, тавофдаги ҳар бир айланиш эвазига ярим соъдан садақа беради. Нафл тавофларнинг ҳукми ҳам шундай.

2. Қудум ёки видолашув тавофини жунуб ҳолатда қилса, бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Ҳайз ёки нифосдаги аёл бу икки тавофни қилса, унга ҳам қўй сўйиш вожиб бўлади.

3. Зиёрат тавофини таҳоратсиз қилса, бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

4. Зиёрат тавофини жунуб ҳолатда қилса, бир туя сўйиш вожиб бўлади. Бу тавофни ҳайз ёки нифосдаги аёл қилса, унга ҳам туя вожиб бўлади.

Эслатма: Мазкур тавофларни таҳоратсиз ёки жунуб ҳолда қилган киши қайтадан тавоф қилса, унга ҳеч нарса вожиб бўлмайди.

33.С: Ҳаждаги вожиб амаллардан биронтасини тарк қилса нима бўлади?

1. Муздалифада тонг отгандан кейинги туришни тарк қилган кишига бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

2. Сафо билан Марва ўртасида саъй қилишни тарк қилган кишига бир қўй вожиб бўлади.

3. Минода тош отиш кунларнинг бирида ёки ҳаммасида тош отмаган ёки ҳайит куни Ақабага тош отмаган кишига бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Тош отиладиган уч ўриндан бирини қолдирганга садақа вожиб бўлади.

4. Арафотдан қуёш ботмай туриб чиқиб кетса, бир қўй сўйиш вожиб бўлади, қуёш ботмасидан олдин яна арфотга қайтиб келса, вожиб бўлмайди.

5. Видолашув тавофини қилмай кетиб қолса, бир қўй сўйиш вожиб бўлади, қайтиб келиб тавоф қилса, соқит бўлади.

34.С: Ҳажнинг вожиб тартибини бузган киши нима қилиши керак?

1. Таматтуъ ёки Қирон ҳажини қилувчи ҳожи Ақабага тош отмай туриб қурбонлигини сўйса ёки сўймай туриб соч олдирса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

2. Ифрод ҳажини қилувчи тош отмай туриб соч олдирса, унга ҳам бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

Ушбу фатво Имом Абу Ҳанифа фатволари бўлиб, имом Абу Юсуф ва имом Муҳаммад: ҳеч нарса вожиб бўлмайди дейишган.

35.С: Қайси амалларни ўз вақтидан кечиктирса жарима вожиб бўлади?

Ж: Қуйидаги амалларни ўз вақтидан кечиктиргани учун жарима вожиб бўлади:

1. Таматтуъ ёки Қирон ҳажини қилувчи қурбонлик сўйишни ташриқ кунлари (Зулҳижжани 10-11-12-13- кунлари)дан кечиктирса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади;

2. Ҳожи соч олдиришни мазкур ташриқ кунларидан кечиктирса, унга қўй сўйиш вожиб бўлади;

Эслатма: Ҳожи токи зиёрат тавофини қилмагунча унга аёли асло ҳалол бўлмайди.

36.С: Умра махзуротлари ва уларга тегишли жарималарни айтиб берсангиз?

1. Мийқотдан ўтиб кетгандан сўнг эҳромга кирса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

2. Умра тавофини таҳоратсиз ёки жунуб ҳолатда қилса ёки аёл киши ҳайз ва нифос ҳолатида қилса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

3. Умра қилувчи саъйни тугатмасдан туриб соч олдирса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

4. Умра қилувчи сочини ҳарам ҳудудидан ташқарида олдирса, масалан, Арафотда олдирса, унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

Илова: Умра қилувчи эҳромда сақланиши лозим бўлган махзуротлардан сақланмаса, унинг жаримаси айни ҳаж эҳроми кабидир, ҳаж эҳромида қайси махзуротга қўй сўйиш, қайси махзуротга садақа вожиб бўлса умрада ҳам ўша махзуротларга қўй сўйиш ёки садақа вожиб бўлади.

37.С: Ҳаж ёки умрага эҳром боғлаган киши ов қилса унга жарима борми?

Ж: Муҳрим овни ўлдирса ёки ўлдирадиган кишига кўрсатиб берса ёхуд ишора қилса, унга жарима вожиб бўлади. Жарима вожиб бўлишида бу ишларни қасддан ёки унутиб қилган, илк дафа қилган ёки қайта такрорлаган кишининг фарқи йўқ.

Ж: Унинг жаримаси Абу Ҳанифа ва Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳимо наздиларида ўлдирилган ҳайвон қийматини ўша ўлдирилган жойда ёки унга яқин бир ерда икки адолатли мусулмон боҳолайди, сўнг ана шу баҳога ҳарамда сўйиш учун ҳадй (қурбонлик) сотиб олиш ёки таом сотиб олиб, уни камбағалларга садақа қилиб бериш ўлдирувчининг ихтиёрида бўлади. Ҳар бир камбағалга ярим соъ буғдой ёки бир соъ майиз ёки арпадан садақа беради. Агар ҳоҳласа ҳар ярим соъ буғдой ёки бир соъ майиз ёки арпа ўрнига бир кундан рўза тутади. Сотиб олган таомини камбағалларга тарқатгандан кейин ёки унинг миқдорича рўза тутгандан кейин ундан ярим соъдан озроқ ортиб қолса ҳоҳласа уни садақа қилиб беради ёки унинг ўрнига ҳам бир кун рўза тутади. Баҳоси ҳадй (қурбонлик) қийматича бўлмаган кичик ҳайвонларнинг ҳукми ҳам худди шундай бўлади.

39.С: Эҳромдаги одам ов ҳайвонига шикаст етказса, ёки юнгини юлиб олса, ёки бирон аъзосини кесиб олса, унинг ҳукми нима?

Ж: Ҳайвон баҳосидан камроқ қийматни тўлайди.

40.С: Қушнинг патларини юлса ёки ов ҳайвонининг оёғини синдирса, бунинг ҳукми нима?

Ж: Шу сабабли ҳайвон ўзини ҳимоя қила олмайдиган бўлиб қолса, униг тўла қийматини тўлайди.

Ж: Тухум ичидан ўлик жўжа чиқса, унинг тирик қийматини тўлайди. Агар ичида жўжа бўлмаса, фақат тухумнинг қийматини тўлайди.

Ж: Кўнглидан чиққан садақани беради. Масалан бир дона хурмо.

43.С: Гўшти ейилмайдиган йиртқич ҳайвонларни ўлдирганнинг ҳукми нима?

Ж: Бир қўй қийматидан ўтиб кетмайдиган товон тўлайди.

44.С: Йиртқич ҳайвон эҳромдаги кишига ҳамла қилса, натижада, у ҳайвонни ўлдирса унга нима вожиб бўлади?

45.С: Эҳромдаги киши нималарни ўлдириши жоиз?

Ж: У қарға, калхат, бўри, илон, чаён, сичқон ҳамда қутурган итларни ўлдирса бўлади.

46.С: Муҳрим пашша, бурга, каналарни ўлдирса, унга нима вожиб бўлади?

47.С: Муҳрим ов гўштини ейишга мажбур бўлиб, уни ўлдирса, жарима тўлайдими?

48.С: Эҳромдаги киши овни сўйса, уни бошқалар ейиши жоизми?

Ж: Эҳромдаги киши сўйган овни ўзи ҳам, бошқалар ҳам емайди, чунки муҳрим сўйган ҳайвон ўлимтикдир.

49.С: Эҳромдаги киши одатда гўшти ейиладиган ҳайвонларни сўйса бўладими?

Ж: Ҳа, у мол, қўй, туя, товуқ, ўрдак каби одатда гўшти ейиладиган ҳайвонларни сўйса ва ундан ўзи ҳам, бошқалар ҳам еса бўлади.

50.С: Эҳромда бўлмаган киши ов қилса, ундан эҳромдаги киши еса бўладими?

Ж: Агар ов қилишга буюрмаган ёки ёрдам бермаган бўлса, еса бўлади.

51.С: Икки эҳромдаги киши бир ҳайвони ўлдирса, уларга нима вожиб бўлади?

Ж: Улар ҳар иккиси алоҳидадан тўла жарима тўлайди.

52.С: Маккаи Мукаррамага кирмоқчи бўлган киши эҳромсиз мийқотдан ўтиб кетса нима бўлади?

Ж: Мийқотдан ташқарида яшайдиган мукаллаф мусулмон киши Маккаи Мукаррамага ёки ҳарамга ибодат ёки тижорат ёки бошқа бирон мақсадда, қуруқлик, сув, ёки ҳаво йўллари орқали келиб мийқотдан эҳромсиз кирса, гуноҳкор бўлади ва унга бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Агарчи киргандан сўнг эҳром боғласа ҳам.

53.С: Шу одам зиммасига тушган гуноҳни ва вожиб бўлган қўй сўйишни соқит қилишнинг имкони борми?

Ж: У ўша эҳромсиз ўтган мийқотга ёки бошқа энг яқин мийқотга қийтиб, эҳром билан киради. Ана шунда у одам зиммасига тушган гуноҳ ва вожиб бўлган қўй сўйиш соқит бўлади. Мийқотга қайта бориб келиш учун ҳаж ёки умра ибодатни бошлаб қўймаган бўлиши шарт.

54.С: Мийқотга қайтмасдан ҳилдан ёки ҳарамдан эҳромга кирса нима бўлади?

Ж: Мийқотдан ўтиб кетгандан кейин эҳром боғлаб, ибодатини давом эттираверса унинг зиммасидаги гуноҳ ва вожиб бўлган қўй сўйиш соқит бўмайди. Ва у бу қилмиши учун Аллоҳдан мағфират тилаб, ҳарамда бир қўй сўяди.

55.С: Бир киши мийқотдан эҳромсиз ўтиб ҳажга эҳром боғлади, энди ортга қайтадиган бўлса, ҳаждан кеч қолишидан қўрқса нима қилади?

Ж: Ортга қайтмайди, мийқотдан эҳромсиз ўтгани учун бир қўй сўйиб, қилмишига Аллоҳдан мағфират тилаб, тавба қилади.

56.С: Мийқотдан ўтгандан сўнг умрага эҳром боғлаган киши мийқотга қайтадиган бўлса ўзи ёки молига талофат етишидан қўрқса нима қилади?

Ж: Мийқотга қайтиш ундан соқит бўлиб, ҳарамда бир қўй сўйиш кифоя қилади.

57.С: Офоқий одам Маккаи Мукаррамага ёки ҳарамга кириш мақсади бўлмаса шунингдек ҳаж ёки умра қилиш нияти ҳам бўлмаса, Жиддадан сафар қилиш мақсадида мийқотдан эҳромсиз кириб ўтса бўладими?

58.С: Юқорида айтилган равишда Жиддага кириб келгандан кейин, Маккаи Мукаррамага ёки ҳарамга киришни истаса нима қилади?

Ж: Бу ҳолатда ҳарамга ёки Маккаи Мукаррамага кириши жоиз. Агар умра қилмоқчи бўлса, Жиддадан ёки ҳилнинг ўнг келган бир еридан эҳромга кираверади.

59.С: Мийқотда ёки ҳилда яшовчилар Маккаи Мукаррамага эҳромсиз кирсалар бўладими?

Ж: Ҳаж ёки умра қилиш ниятлари бўлмаса, кирсалар бўлади. Бу икки ибодатнинг бирини қилмоқчи бўлсалар-у, эҳромсиз кирсалар қўй сўйиш вожиб бўлади. Уларнинг мийқотлари ҳил бўлгани учун тавофни бошламасдан аввал ҳилга қайтишлари керак, агар ҳарамдан ҳаж ёки умрага эҳром боғлашса-ю ҳилга қайтишмаса, ёки қайтган тақдирда ҳам у ерда талбия айтишмаса, гуноҳкор бўладилар ва уларга бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

60.С: Ҳарамда яшовчи киши ҳарамда туриб умрага эҳром боғлаши жоизми?

Ж: Жоиз эмас, чунки аҳли ҳарамнинг умра мийқоти ҳил бўлиб ҳарам ичидан эҳромга киришса, гуноҳкор бўладилар ва уларга бир қўй сўйиш вожиб бўлади. Ҳажга эса ҳарамнинг ўзидан эҳромга кираверадилар, чунки уларнинг ҳаж мийқотлари ҳарамдир.

61.С: Ҳарамдаги махзуротларга нималар киради?

Ж: Икки нарса ҳарам махзуротидан ҳисобланади:

2. Дарахтларини синдириш ва ўт-ўланларини юлиш.

62.С: Кимларга махзурот ҳисобланади эҳромликками ёки эҳромсизгами?

Ж: Иккисига ҳам баробар махзурот ҳисобланади. Чунки мазкур ишлар бу ер муқаддас ҳарам бўлгани учун ман этилган, эҳром сабабли эмас.

Ж: Камбағалларга ов қийматича садақа беради. Рўза тутиш жарима ўрнига ўтмайди.

64.С: Эҳромда бўлмаган икки киши ҳарамда бир ҳайвонни ўлдирса, уларга нима вожиб бўлади?

65.С: Эҳромдаги киши ҳарам овини ўлдирса, у эҳромда бўлгани учун жарима икки ҳисса бўладими?

Ж: Махзуроти иккита бўлсада, бир жарима кифоя, у ов қийматича садақа беради.

66.С: Эҳромли ёки эҳромсиз киши ҳарам дарахтларидан синдирса ёки ўт-ўланларидан юлса, бунинг жаримаси нима?

Ж: Агар ўша синдирган ёки юлган нарсаси ўзи ўсиб чиққан бўлса, бировнинг мулки бўлмаса унинг қийматича садақа беради.

Ж: У ҳолда икки ҳисса қилиб тўлайди, бири шариат ҳақи садақа беради, иккинчиси эгасининг ҳақи унга қийматини тўлайди. Агар у қуриб қолган нарсани синдирган ёки юлган бўлса, фақат эгасига қийматини тўлайди, садақа бериб ўтирмайди.

Ж: Изхир исмли таниқли ўсимликни юлса бўлади. Шунингдек, қуриган дарахтларни ва ўсимликларни кўчирса бўлади.

69.С: Икки эҳромли киши ҳарамда бир дарахтни кесса нима жарима тўлашади?

70.С: Ҳарам дарахтларидан мисвок учун кесиб олса бўладими?

Ж: Қуриган дарахтдан олса бўлади, ҳўлдан олинмайди.

71.С: Муҳрим айрим тўсиқларга дучкелса нима қилади?

Ж: Муҳрим душман тарафидан тўсиққа учраса ёки бирон касаллик сабабли ибодатини давом эттиролмаса, у эҳромдан чиқиб, ҳалол бўлади.

Ж: Ҳарамда бўлса, бир қўй сўйиб, соч олдириб эҳромдан чиқиб, ҳалол бўлади. Ҳали ҳарамга етиб келмаган бўлса, қўйни пулини бир кишидан жўнатиб, уни маълум бир кунда сўйишни тайинлайди. Қўй сўйилгач эҳромдан чиқиб, ҳалол бўлади. Имом Шофиий мазҳабларида тўсилган ерида қўй сўйиб, соч олдириб эҳромдан чиқади.

73.С: Тўсилиш қонини қурбон ҳайити кунидан олдин сўйса бўладими?

Ж: Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ наздларида сўйса бўлади. Шогирдлари Муҳаммад ва Абу Юсуфлар раҳматуллоҳи алайҳимо ҳаждан тўсилиш қонини қурбон ҳайитидан олдин сўйиб бўлмайди, дейишган.

74.С: Ҳаждан тўсилган киши қўйнинг пулини бир кишидан жўнатиб, уни маълум бир кунда сўйишни тайинлагандан кейин йўл очилиб қолса нима қилади?

Ж: Қўй сўйилмай туриб, ҳажга етиб олиш имкони бўлса, ҳажни давом эттириши вожиб бўлади, ва бу ҳолатда қўй сўйдириб эҳромдан чиқиши жоиз эмас. Бордию ҳажга етиб олиш имкони бўлмаса, қўй сўйдириб эҳромдан чиқаверади. Йўл очилгунча қўй сўйиб бўлинса, йўл очилгандан кейин ҳам эҳромдан чиқиши мумкин, лекин ҳажни давом эттиргани афзал.

75.С: Ҳожи ҳаж учун эҳром боғлаб Маккаи Мукаррамага етиб келса лекин Арафотда туришдан ва зиёрат тавофини қилишдан ман қилинса у ҳам тўсилган киши ҳукмидами?

Ж: Ҳа, у ҳажни бу икки фарзни адо этолмаганидан тўсилган киши ҳукмида бўлади.

Ж: Унда тўсилган киши ҳукмида бўлмайди, чунки Арофотда туришга қодир бўлса, албатта Арафотда туради, сўнг қачон муяссар бўлса, зиёрат тавофини қилади. Лекин Арафотда туришдан ман қилинса, у ҳаждан кеч қолган одам ҳукмида бўлади.

77.С: Бир киши эҳромга кирсаю то қурбон ҳайити куни тонги отгунча Арафотга бориб, бир лаҳза бўлсада туролмаса, унинг ҳукми нима?

Ж: Бу одам ҳаждан кеч қолган ҳукмида бўлиб, умра амалларини қилгандан сўнг эҳромдан чиқади.

78.С: Шундан сўнг унга бирон нарса вожиб бўладими?

Ж: Ҳа, у келаси йил ҳажни қазосининг ўташи вожиб.

Ж: Умранинг муайян вақти бўлмагани ва уни йилнинг хоҳлаган ойида қилиш жоиз бўлгани сабабли, унда кеч қолиш йўқ.

Ж: Ҳадй деб, ҳажда ёки умрада қуйидаги сабабларга кўра сўйиладиган ҳайвонга айтилади:

2. Таматтуъ ёки Қирон ҳажини қилувчи бир сафарда икки ибодатни адо этгани шукронасига;

3. Эҳром махзуротини қилган ёки ҳаж ва умранинг вожибларидан тарк қилган киши махзуротига жарима бўлиши учун;

82.С: Ҳадйга қайси ҳайвонларни сўйса бўлади?

Ж: Ҳадйга фақатгина туя, мол, қўй ёки эчки сўйилади. Булардан бошқаси ҳадй ўрнига ўтмайди.

83.С: Мана шу уч ҳайвондан бирининг сифати қандай бўлишидан қатъий назар сўйса бўлаверадими?

Ж: Йўқ, албатта унинг сифатига эътибор берилади: Биринчидан, ҳайвон ёши саний[5] ёки ундан юқори бўлиши керак, иккинчидан, айбу нуқсонлардан саломат бўлиши керак.

Ж: Саний шариатда ҳайвонларни ёшини белгилайдиган ўлчов бирлиги бўлиб у қуйидагича:

85.С: Қўчқор саний бўлмаса ҳам бўлаверадими?

Ж: Бўлади, фақат қўчқорнинг жуссаси саний ёшидаги қўйлар жуссаси билан тенг бўлиб, улар ичида турса, қараган киши ажратолмайдиган даражада бўлиши керак.

86.С: Қандай айбу нуқсонлардан саломат бўлиши керак?

Ж: Оёқ-қўллари, қулоғи, ва думи кесилмаган, икки кўзи саломат, илиги қуриган ориқ бўлмаслиги, чўлоқ бўлмаслиги керак.

87.С: Қулоғи ёки думи кесилган ҳайвонларни ҳадйга сўйиб бўлмайдими?

Ж: Агар бу аъзоларнинг ярмидан кўпроғи кесилган бўлса, ҳадйга сўйиб бўлмайди.

1. Зиёрат тавофини жунуб ҳолатда қилса ва қайтиб покланиб, тавоф қилмаса;

2. Арафотда тургандан кейин, ҳали соч олдирмай, зиёрат тавофини қилмай туриб жимо қилса.

Бу икки ҳолатда туя ёки молдан бошқасини сўйиш мумкин эмас. Булардан бошқасида қўй сўйса бўлади.

89.С: Туяни ёки молни шерикликка сўйса бўладими?

Ж: Бир туя ёки бир молга етти киши шерик бўлса бўлади, башарти уларнинг ҳаммаси қурбонлик қилиш ниятида бўлса.

90.С: Бир туя ёки бир молга етти киши шерик бўлсаю улардан бири қурбонлик қилишни истамаса, фақат гўшт учун шерик бўлса нима бўлади?

Ж: Ундай ҳолатда бошқалардан ҳам қурбонлик ўрнига ўтмайди.

91.С: Ҳадй сўювчи ҳадйнинг гўштидан еса бўладими?

Ж: Таматтуъ, қирон ҳажлари ёки нафл қурбонлик учун сўйган бўлса, еса бўлади.

92.С: Ҳадйни сўйишни маълум куни ёки вақти борми?

Ж: Таматтуъ ва Қирон ҳажи ҳадйларини фақат курбонлик кунлари сўяди, ундан олдин ҳам сўймайди, ундан кечиктирмайди ҳам. Бундан бошқа тўсилиш ва махзурот қонларини қачон ҳоҳласа, сўяверади.

93.С: Таматтуъ ва Қирон ҳажи ҳадйларини курбонлик кунларидан кейин сўйса нима бўлади?

Ж: Вақтидан кечиктиргани учун унга яна бир қўй сўйиш вожиб бўлади.

94.С: Сўйилган ҳадй гўштларини фақат ҳарам камбағалларига бериладими?

Ж: Айнан ўшаларга бериш вожиб эмас, улага ҳам, улардан бошқаларга ҳам берса бўлади.

95.С: Ҳар ким қурбонлигини ўзи сўйиши вожибми?

Ж: Бошқа кишига топширса бўлади, ўзи сўйиши вожиб эмас. Лекин қўлидан келса ўзи сўйгани афзалроқ.

96.С: Қурбонликка олинган ҳайвон йўлда ҳалок бўлса нима қилади?

Ж: Нафл қурбонлик учун олган бўлса, бошқа сотиб олмайди. Вожиб қурбонлик учун олган бўлса, ўрнига бошқа сотиб олади.

97.С: Қурбонликка олинган ҳайвон ҳадйга ярамайдиган даражада майиб бўлиб қолса нима қилади?

Ж: Вожиб қурбонлик учун олган бўлса, ўрнига бошқа сотиб олади. Нафл қурбонлик учун олган бўлса, ўша ҳолатда сўяверади.

98.С: Қурбонликка олинган ҳайвоннинг югани ва арқонини нима қилади?

99.С: Қассоб ҳақини қурбонликдан берса бўладими?

Ж: Қассоб ҳақини қурбонликдан бермайди, балки ўз ёнидан беради.

و الله تعالى أعلم وصلى الله وسلم وبارك وأنعم على نبينا محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين

[1] -Эҳромда таъқиқланган ишлар.

[2]-Жинсий алоқа

[3] -Ҳаж амалларидаги ман қилинган нарсалар.

[5]-Шариатда ҳайвонларни ёшини белгилайдиган ўлчов бирлиги.